پايش و مدلسازي غلظت و شاخص كيفيت ذرات گرد و غبار در هواي شهر گرگان در سال 1396

مقدمه و هدف: در مطالعات اپيدميولوژيك پيشين، رابطه نزديك ذرات معلق و شيوع مشكلات تنفسي، قلبي عروقي، انواع سرطان و مرگ و مير مشخص شده و گزارش گرديده است كه فضاي شهر حاوي آلاينده هاي منابع ساكن و متحرك مي باشد. در اين راستا، مطالعه حاضر با هدف تعيين غلظت و وضعيت انتشار ذرات PM۱۰ و PM۲.۵ در هواي شهر گرگان در سال ۱۳۹۶ و ارائه راه كارهاي مؤثر براي آن انجام شده است. روش كار: در پژوهش حاضر كه از نوع مطالعات پايشي توصيفي مقطعي مي باشد، غلظت آلاينده هاي هواي شهر گرگان در هشت ايستگاه پراكنده در نقاط مختلف شهر طي يك سال از تير ماه ۱۳۹۵ تا خرداد ۱۳۹۶ اندازه گيري شد. سپس، نتايج سنجش ماهانه PM۲.۵ و PM۱۰ با استفاده از دستگاه پرتابل پس از محاسبه شاخص كيفيت و برآورد ميزان اثر آن ها بر سلامتي توسط نرم افزار AQI Calculator (Air Quality Index Calculator) در سيستم GIS (Geographic Information System) پهنه بندي گرديد و با مقادير استاندارد ايران و جهان مقايسه شد و در ادامه نسبت به ارائه راهكارهاي كاهشي براي آن اقدام گرديد. يافته ها: بيشترين مقدار PM۲.۵و PM۱۰در آذر ماه (۱۱۶ و ۷۶ ميكروگرم بر متر مكعب) و كمترين ميزان آن در فروردين ماه (۳۴ و ۴۰ ميكروگرم بر متر مكعب) ثبت گرديده بود. نتايج آزمون آناليز واريانس يك طرفه نيز نشان از وجود اختلاف معنا دار ميانگين غلظت هاي ذرات مورد بررسي در ماه هاي داشت. بر مبناي نتايج، وارونگي هوا در فصول سرد بر غلظت اين آلاينده ها تأثير داشت. در اين پژوهش ميانگين سالانه PM۱۰ معادل ۴۱ ميكروگرم بر متر مكعب و براي PM۲.۵ برابر با ۳۰ ميكروگرم بر متر مكعب محاسبه گرديد كه به ترتيب از استاندارد EPA (Enviromental Protection Agency)، كمتر (۵۰ ميكروگرم بر متر مكعب) و بيشتر (۱۲ ميكروگرم بر متر مكعب) بودند. نتيجه گيري: بر مبناي نتايج، بيشترين شاخص كيفيت هوا (Air Quality Index :AQI) مربوط به PM۲.۵ بوده و بيشتر در مناطق مركزي شهر، ميدان شهرداري و ميدان مازندران اتفاق افتاده است. بيشترين آلودگي PM۱۰ نيز مربوط به بخش مركزي و جنوب شهر بوده است كه علت آن مي تواند تراكم خودروها كه مهم ترين عامل توليد ذرات در شهرها هستند، باشد.