بررسي قابليت ادراك محيط در سيستم واقعيت مجازي بر اساس مؤلفه‌هاي ادراك بصري

محيط بصري واقعيت مجازي به‌عنوان يكي از فناوري‌هاي روز دنياي مجازي كه جايگاه ويژه‌اي در علوم مختلف و به‌خصوص معماري يافته است، ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺑﺼﺮي واﻗﻌﯽ را در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﭼﺸﻢ ﮐﺎرﺑﺮان رقم مي‌زند. با توجه به گسترش روزافزون استفاده از فناوري واقعيت مجازي، بررسي ادراك بصري مخاطب به‌عنوان يكي از مباحث كليدي رابطه انسانمحيط، در اين فناوري در راستاي شناخت و ارتقاي قابليت‌هاي آموزشي، پژوهشي و طراحانه آن در حوزه معماري بسيار داراي اهميت مي‌باشد. بر اين اساس، هدف اين پژوهش، بررسي قابليت ادراك بصري محيط در سيستم واقعيت مجازي از طريق مقايسه تطبيقي ادراك محيط به دو صورت مستقيم و استفاده از فناوري واقعيت مجازي مي‌باشد. روش تحقيق اين مقاله، تجربي، با اقدامات شبيه‌سازي و به سياق پيمايشي با رويكردي كمي مي‌باشد؛ به‌طوري‌كه مخاطبان به دو صورت الف) مستقيم و ب) با استفاده از عينك‌هاي واقعيت مجازي در زمان مشخص، فضا را تماشا كرده و سپس مورد پيمايش قرارگرفته‌اند. به همين منظور، ابتدا با مشورت متخصصين، مؤلفه‌هاي ادراك بصري از طريق بررسي ادبيات موضوع، تبيين شده‌اند. سپس فضايي متناسب با اين مؤلفه‌ها و با توجه به دسترسي‌ها و محدوديت‌هاي پژوهش انتخاب‌شده و از طريق دوربين‌هاي 360 درجه، فيلم‌برداري شده است. جامعه آماري اين پژوهش با توجه به تخصصي بودن مؤلفه‌هاي ادراك بصري، از بين دانشجويان رشته معماري از دانشكده معماري و شهرسازي دانشگاه تهران و دانشگاه تربيت دبير شهيد رجايي انتخاب‌شده‌اند. پايايي پرسشنامه بر اساس تكنيك آلفاي كرومباخ و روايي محتوايي بر اساس نظر متخصصين مورد تأييد قرارگرفته است. درنهايت بر اساس متغيرهاي پژوهش و داده‌هاي پيمايش و بر مبناي سطوح مختلف ادراك، مدل مقايسه‌اي بين ادراك بصري مستقيم و ادراك بصري توسط فناوري واقعيت مجازي توسط نرم‌افزار LISREL تبيين شده است. نتايج حاصل از اين مدل مي‌تواند نقاط قوت و ضعف ادراك بصري توسط فناوري واقعيت مجازي نسبت به ادراك بصري مستقيم را در ابعاد و سطوح مختلف نشان دهد. يافته‌ها نشان مي‌دهد كه مخاطب در ادراك از رنگ، حضورپذيري، ميزان زيبايي فضا، تصوير ذهني، جهت‌يابي، انعطاف‌پذيري، تداعي معاني، توقع فرد از فضا، تنوع، پيچيدگي و دلپذيري بصري به‌وسيله واقعيت مجازي نسبت به ادراك مستقيم داده‌هاي بيشتري را دريافت مي‌كند. اما داده‌هاي دريافتي مخاطب در ابعاد و اندازه‌ها، تناسب تشخيص فضا و خوانايي با واقعيت مجازي كمتر از ادراك مستقيم و بدون واسطه مي‌باشد. بر اساس يافته‌ها مي‌توان نتيجه‌گيري كرد واقعيت مجازي در سطوح احساسي، تفسيري و ارزش‌گذاري قابل‌اعتماد است و تنها در سطح شناختي نمي‌تواند ادراك حقيقي را شبيه‌سازي مطلوب كند.