بررسي سلامت بوم‌نظام‌هاي زراعي در استان هاي شرقي ايران

بوم‌نظام‌هاي زراعي كه توسط بشر با هدف توليد غذا و فيبر مديريت مي شوند اگرواكوسيستم نام دارند كه علاوه بر توليد نيازهاي اوليه بشر، خدمات متنوع و مهمي نيز دارند. امّا مديريت نادرست با هدف توليد بيش‌تر محصولات كشاورزي، منجر به ناتواني بوم‌نظام‌هاي زراعي در ارائه خدمات و كاركردهاي مورد انتظار شده است. از اين رو ارزيابي و نظارت بر بوم‌نظام‌هاي زراعي با هدف مديريت صحيح آن ها و توليد پايدار ضروري به نظر مي رسد. در اين مطالعه سلامت بوم‌نظام‌هاي زراعي چهار استان شرقي كشور شامل خراسان شمالي، خراسان رضوي، خراسان جنوبي و سيستان و بلوچستان، طي سال هاي 1381 تا 1390 از لحاظ ساختاري، كاركردي، سازماني و در نهايت سلامت كل مورد بررسي قرار گرفت. نتايج نشان داد كه از لحاظ سلامت ساختاري استان سيستان و بلوچستان بيش‌ترين امتياز و استان خراسان رضوي كم‌ترين امتياز را داشت. از لحاظ سلامت كاركردي استان هاي خراسان رضوي و خراسان جنوبي به‌ترتيب بهترين و بدترين شرايط را داشتند. بر اساس نتايج به‌دست آمده استان سيستان و بلوچستان بيش‌ترين و استان خراسان رضوي كم‌ترين امتياز را از لحاظ سازماني كسب كردند. بوم‌نظام‌هاي زراعي تمامي استان ها به‌جز خراسان جنوبي از لحاظ سلامت كل در مرتبه ضعيف و خراسان جنوبي در مرتبه بسيار ضعيف قرار گرفتند. در مجموع سلامت كل استان خراسان رضوي بيش‌تر از ساير استان ها و سلامت كل استان خراسان جنوبي كم‌تر از ساير استان ها بود. بارندگي كم، تراكم زراعي بالا، عدم دسترسي كافي به سيستم آبياري تحت فشار، اختصاص مساحت كمي از اراضي زراعي به گياهان علوفه اي، چندساله و تثبيت كننده نيتروژن، فشردگي خاك، كم بودن عملكرد در كليه گروه هاي زراعي، پايين بودن بهره وري نيتروژن و عدم توجه به توسعه مراكز توليد حشرات مفيد از جمله مهم‌ترين دلايل مشترك در تنزل سلامت بوم نظام ها در استان هاي مذكور بود.