ﺑﺮرﺳﻲﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻓﻨﻮﻟﻮژيكي، ريختي و فيتوشيمي ژﻧﻮﺗﻴﭗ‌ﻫﺎي زنيان (Trachyspermum ammi L.)

توده‌هاي زنيان موجود در كشور داراي تنوع بسيار بالايي ازنظر صفات كيفي و كمّي هستند. به‌منظور بررسي روابط بين صفات مورفولوژيك و زراعي و تعيين مهم‌ترين صفات مؤثر در عملكرد دانه، تعداد ۱۸ توده زنيان (Trachyspermum ammi L.) در قالب بلوك‌هاي كامل تصادفي در سه تكرار در ايستگاه تحقيقات كشاورزي طرق مشهد در طي سال هاي زراعي 95-1394 مورد مطالعه قرار گرفت. نتايج نشان داد عملكرد دانه بين ۹۳۸–۳۷۳ كيلوگرم در هكتار متغير بوده است. در اين آزمايش صفات ريختي و فنولوژيكي، عملكرد سرشاخه، بازده اسانس و توليد بذر مطالعه شد. بر اساس نتايج حاصل، تنـوع قابـل ملاحظـه‌ و معني‌داري (0.05≥p) در ميـان ژنوتيـپ‌هـا ازنظر صـفات اندازه‌گيري شده همانند 50% گل‌دهي130-85 روز، وزن زيست‌توده 245-72 گرم در بوته، عملكرد دانه در بوته 61.3 -38 گرم و درصد اسانس 11/22-3/08% بين ژنوتيپ‌هاي مختلف به اثبات رسيد. نتايج همبستگي نشان داد عملكرد اسانس داراي همبسـتگي مثبـت بالا و معني‌داري (0.01≥p) بـا صفات درصد اسانس، وزن بوته، عملكرد دانه در بوته، وزن كل بوته و شاخص برداشت داشته است. همبستگي كمي بين صفات تاج و پوشش و زمان رسيدگي فيزلولوژيكي با عملكرد اسانس وجود داشت. همبستگي عملكرد دانه بازمان ساقه رفتن معني دار (5%) و به‌شكل منفي (0.52) بود. تجزيه عليت نشان داد بيش‌ترين اثر مستقيم مثبت (39%) بر عملكرد اسانس دانه مربوط وزن كل بوته هست كه خود همبستگي مثبت و بالايي (53%) با تعداد روز تا رسيدگي داشته است. براي مطالعه توده‌هاي بـومي زنيان، انتخاب صفاتي همانند وزن كل بوته، ارتفاع بوته، زمان ساقه رفتن و تعداد روز تا رسيدگي فيزيولوژيكي گياه از اهميت خاصي برخوردار بوده و بايد با دقت نظر و تأكيد بيش‌تري در برنامه‌هاي اصلاحي مد نظر قرار گيرند.