تحليل فضايي تأثيرات تمركزگرايي در شكل گيري نابرابري هاي فضايي - سرزميني در ايران

فضاي جغرافيايي ايران، علي رغم تنوع جغرافيايي انساني و وسعت زياد آن، در قالب ساختار سياسي اداري بسيط و متمركز اداره مي‏شود. بااين حال، ساختار سياسي اداري بسيط ( ازلحاظ نظري) مطلوب كشورهايي به شمار مي رود كه از يك ملت همگون تشكيل شده و از تكثر و تفاوت هاي فضايي (جغرافيايي انساني) كمتري برخوردار هستند. وانگهي، دستيابي به توسعه پايدار در صدر اهداف و برنامه هاي هر دولتي قرار دارد و توسعه يافتگي در مفهوم رايج آن بايستي شامل توسعه برابر و نسبي فضاي سرزميني در همه ابعاد اقتصادي، سياسي، فرهنگي و اجتماعي باشد؛ در همين خصوص، تجربه نشان مي دهد استفاده از ساختار سياسي اداري بسيط و متمركز به عنوان مكانيسم اجرايي كشور در بُعد جغرافيايي و مديريت سياسي فضا باعث شكل گيري جغرافياهاي نابرابر قدرت (تخليه فرصت ها و ابزارهاي قدرت از پيرامون به ويژه نواحي قومي و تمركز آن‌ها در كانون هاي قدرت) مي شود كه اين امر به وضوح در توپوگرافي توسعه يافتگي فضاي جغرافيايي ايران، هم در مقياس ملي و هم در مقياس منطقه اي و محلي ديده مي شود. درمجموع، با توجه به نتايج اين پژوهش، منشأ بسياري از مشكلات فضايي در ايران را بايستي در ذات و ماهيت اين ساختار جستجو كرد. به گونه اي كه ساختار مذكور را مي توان بيماري دردناك و بزرگ‌ترين معضل ساختار فضايي و فرايند سازماندهي فضايي (سياسي اقتصادي فرهنگي) در ايران تلقي نمود. بنابراين، با توجه به وجود ساختار سياسي اداري متمركز در ايران كه در آن به تفاوت هاي انساني و اكولوژيك چندان توجهي نمي شود؛ اين سؤال مطرح مي شود كه آيا در قالب ساختار سياسي بسيط مي توان از توسعه معقول و برابر در نواحي مختلف جغرافيايي انساني برخوردار شد، يا اينكه وجود ساختار سياسي بسيط و متمركز در كشوري مثل ايران با خصيصه‌هاي اكولوژيك و جغرافيايي متنوع مي تواند به نابرابري فضايي بيانجامد.