نقش منصب وكيل الدوله در حكومت‌هاي افشاريه و زنديه

The Role of the Vakil al-Dawlah Position in the Afshariyeh and Zandieh Dynasty

مقام وكالت در ساختار حكومتي و اجتماعي ايران عصر صفوي جايگاه خاصي داشت. با فروپاشي حكومت صفويه، مدعيان مختلف سلطنت، مقام منسوخ‌شدۀ وكالت دولت را احيا كردند و اين مقام به‌تدريج با كسب اختيارات گسترده در ساير مشاغل ديواني، حكومتي و نظامي رواج يافت. در پژوهش كنوني به اين سوال پاسخ داده مي‌شود كه كدام مناسبات سياسي ـ نظامي در دوره‌هاي افشاريه و زنديه، موجب افزايش نقش‌ منصب وكيل‌الدوله شد؟ در اين پژوهش، با استفاده از روش تحقيق تاريخي و طبقه‌بندي تحولات سياسي ـ نظامي حكومت‌هاي افشاريه و زنديه، اين ويژگي‌ها و آثار آن بر منصب وكيل الدوله را تحليل و بررسي مي‌كنيم. يافته‌هاي پژوهش نشان مي‌دهد كه مقام وكالت دولت نقش مهمي در تضعيف فرمانروايي شاهزادگان و همچنين نظام ديوان‌سالاري صفويه داشت و در مقابل، به اقتدار روزافزون مدعيان مختلف سلطنت ياري رسانيد.

The Position of attorney in the social and governmental structure of Iran during the Safavid era had a special place. With the collapse of the Safavid government, the abolished Official of vakil al-dawlah was restored by various monarchist claims and gradually gained authority in other civilian, governmental and military occupations. The question of the current research, is: which political-military relations in the Afshariyeh and Zandieh periods led to increasing the role of the office of Wakil al-Dawlah? Using the method of historical research and classification of political-military changes of Afshariyeh and Zandieh periods, the present study analyzes and interprets the features and their effects on the development of the office of Wakil al-Dawlah. The findings of the research show that the office of the vakil al-dawlah played an important role in weakness of the prince's rule as well as the Safavid bureaucracy, but help the growing authority of various claimants of the monarchy.