بررسي جايگاه و اهميت قلعه ساساني شاه جُغَل (جِقِلَه) بروجرد در حفظ امنيت راه‌هاي منطقه زاگرس مركزي

A Survey on Importance of Sassanid Castel of Shah Joghal (Jeqele) in Borujard, for Conservation of Roads in the Central Zagros

قلعۀ «شاه‌ جُغَل» يا «جِقِلَه» يكي از قلعه ­هاي كوهستاني منطقۀ زاگرس مركزي است. موقعيت مكان­ گزيني آن به گونه ­اي است كه بر سر يكي از مسير­هاي ارتباطي دشت بروجرد به خرم ­آباد قرار دارد و در كوه‌هاي غربي دشت «سيلاخور» در دهانۀ تنگه «دره بيداد» بر بالاي محيطي صخره­اي ساخته شده است. از اين قلعه اتاقك ­ها، آب انبار و راه پله­ هايي جهت دسترسي به آن و برخي آثار سفالي باقي مانده است. نكتۀ قابل تأمل در مورد اين قلعه، مكان ­گزيني و قرارگيري آن در ارتفاعاتي مشرف به محيط پيراموني است. بر اين اساس، مي ­توان سؤالات كليدي را با در نظر گرفتن بقاياي معماري موجود و يافته ­هاي سطحي چنين مطرح كرد كه: اين قلعه مربوط به كدام دورۀ تاريخي است و ماهيت كاربري آن چيست؟ نگارندگان اين پژوهش با رويكرد توصيفي-تحليلي و با استفاده از روش ميداني (بررسي، مستندنگاري و مطالعات باستان­ شناختي) و مطالعات كتابخانه ­اي، درصدد ارائۀ پاسخي منطقي و علمي به سؤال مورد نظر بودند. نتايج پژوهش نشان مي‌دهد كه اين قلعه بيش از هر چيزي كاربري امنيتي در جهت تأمين امنيت راه­هاي ارتباطي-تجاري منطقه شرقي زاگرس مركزي را داشته است. همچنين مي‌توان گفت با در نظر گرفتن شواهد باستان‌شناختي، اين قطعه مربوط به دورۀ ساساني است.

Castle Shah Jaghl or Jeqele can be considered one of the central Zagros mountain fortresses. The location of the castle is such that it has been settled on one of the communication routes of Boroujerd plain to Chqelvandi and Khorramabad region. From this castle remained little remnants of the architecture and the culture findings (such as the remains of the chambers, water storage, and stairs to access it and little remains of surface pottery on the floor and around the castle). The key questions are these cases: This castle belongs to which historical period? What is the nature of its use? The authors have used in this research from field activities (including survey, documentation and archaeological studies) as well as the library studies to provide scientific answers to the questions listed. The results of research, concerning the position of the castle, the location of the building and architectural remains indicates that the castle more than anything has provided security of communication – business roads and routes of region and also concerning the archaeological evidence (especially pottery), probably has been related to the Sassanid period