راه‌هاي ارتباطي بخش غربي استان لرستان (طرهان) در دورۀ ساساني و سده‌هاي آغازين اسلامي (با تأكيد بر مسيرهاي بهاره)

The Communication Roads of the Western Part of Lorestan (Tarhān) in the Sassanid Era and the Early Islamic Centuries (With an Emphasis on Spring-Routes)

مسيرهاي تاريخي ولايت «طرهان/طرحان» در جنوب ­غرب استان لرستان، از راه­ هاي برون‌منطقه ­اي پرتردد و مهم بود. از مهم‌ترين اين مسيرها، محور ارتباطي كرمانشاه به خوزستان در دورۀ ساساني و سده ­هاي آغازين اسلامي است كه آثار معماري ارزشمندي در آن ساخته شده است.اهداف پژوهش حاضر، مطالعۀ قابليت­ هاي ارتباطي منطقۀ طرهان و بررسي تأثير جغرافيا، اقليم و آب‌و‌هواي منطقه در چگونگي انتخاب مسيرها و تحليل سازمان فضايي بناهاي مرتبط با آن است. رويكرد تحقيق تاريخي-تحليلي است و گردآوري يافته ­ها با مطالعۀ ميداني و جست‌وجو در منابع كتابخانه­ اي انجام شده است. نتايج تحقيق نشان مي‌دهد كه وضعيت جغرافيايي و اقليمي منطقه سبب شكل­ گيري دو مسير بهاره و پاييزه در منطقه شده بود. اين راه ارتباطي علاوه بر برقراري ارتباط خوزستان با مناطق شمال و شمال ‌غرب ايران از طريق طرهان، نقش زيادي در برقراري امنيت ناحيه و پايداري استقرار­هاي آن نيز داشته است. از ديگر نتايج اين پژوهش، شناسايي بخش زيادي از جاده­ هاي سنگ ­فرش­­ در مناطق كوهستاني، تعدادي قلعه –كه به­ منظور حفاظت از راه‌ها و كاروان­ ها ساخته شده بودند-، ايستگاه ­هاي بين­ راهي با كاركرد خدماتي-رفاهي، ­آب­انبار، كاروان‌سرا/ منزلگاه و همچنين كتيبه ­هايي از دوره اسلامي است كه براي اولين بار در اين پژوهش شناسايي و معرفي شده‌اند.

The historical roads of Tārhān district in the southwest of Lorestan province are the important and high-traffic inter-regional roads. One of its most important roads is the road between Susiana and Kermanshah that has been very significant in the Sassanid era and early Islamic centuries. Many architectural works such as bridges, caravansary, and castell and cobblestone roads have been remains in this district from Sassanid and early Islamic centuries which have not been studied carefully yet. The goal of this research is the study of the communication capabilities of Tārhān district through the identification of the archaeological evidence of this road and buildings alongside it. The research approach is Historical-analytical, and data are collected by field and library method. To achieve these goals, this road was surveyed from Saimare city to Holeilan valley. This survey was identified a large part of the paved roads in mountainous areas, bridges, caravansary, some castles to protect roads and caravans, buildings with service-welfare functions, reservoir, two urban settlements, and an inscription from the Islamic era. The research results show that geography and climate of the region have caused to establish two paths in this region; spring route and autumn route. Each of them was used in one part of the year. In addition to connecting Khuzestan to the north and northwest of Iran, this road has caused the safety and flourishing of its settlements.