حمايت از فرودستان در ايران روزگار ايلخاني؛ نمونه: ربع رشيدي (تبريز)

(Supporting the Lower class in Iran Ilkhanid Period: A Sample of the Rab'-e Rashidi (Tabriz

با سلطه مغولان بر ايران (قرن 7ق/13م) و بروز بحران‌هاي فراگير اجتماعي گروه‌هاي فقير رو به فزوني نهاد و بايد براي ساماندهي وضعيت آنان وكاهش فقر سياست‌هاي مناسب حمايتي اتخاذ مي‌شد تا ثبات و امنيت اجتماعي تأمين گردد. موضوع فقر و توانمندسازي گروه‌هاي فرودست در آراء صاحب نظران سده‌هاي ميانه، از جمله خواجه نصيرالدّين طوسي، مورد توجه قرارداشت و نتايج آن در تدوين برنامه‌هاي معطوف به حمايت اجتماعي، توسط بخش خصوصي يا دولتمردان مورد توجه قرار مي‌گرفت تا جايي كه خواجه رشيدالدّين فضل الله همداني، نظام حمايت از فرودستان در ربع رشيدي را برپا ساخت. در پژوهش حاضر، با تكيه بر اطلاعات وقف نامه ربع رشيدي و منابع تاريخي، قصد داريم به اين پرسش پاسخ دهيم كه اولويت‌ها و نيازهاي گروه‌هاي فرودست در آن زمان كدام‌ها بودند؟ چه سياست و راهكارهايي براي رفع نيازهاي آن گروه‌ها و برقراري حمايت اجتماعي از آنان در پيش گرفته شد؟. براي بررسي موضوع ابتدا سياست و راهبردهاي اجرايي در ربع رشيدي شناسايي و استخراج و سپس، با تجزيه و تحليل آنها، اولويت‌ها و نيازهاي فقرا و مساكين در دوره مورد نظر بازشناسي سرانجام برنامه اجرايي و راهكارها براي رفع نيازهاي اصلي فقرا تبيين ‌شد. در نهايت مشخص مي‌شود مدل حمايتي وي در كداميك از الگوهاي تأمين يا بيمه اجتماعي يا مدلي فراتر از اين موارد شناخته شده، قرار داشت. نتيجه بررسي مويد اين امر است كه در ربع رشيدي نظام حمايتي كارآمدي، مبتني بر شناسايي نيازهاي گروه‌هاي فرودست طراحي شده بودتا با اجراي آن ثبات و امنيت پايدار در جامعه ايجاد و توانمندسازي تدريجي و رفع آسيب‌هاي اجتماعي مرسوم در نزد آن گروه‌ها، محقق شود.

In the aftermath of the invasion and domination of the Mongols over Iran (7th century AH / 13th AD) and the emergence of widespread social crises of the lower class, it was necessary to adopt appropriate supportive policies to regulate their situation and reduce poverty, in order to ensure social stability and security. The issue of poverty and reconciliation of subordinate groups was considered in the opinions of medieval scholars, including Khajeh Nasir al-Din Tusi, and the results were drawn to the development of social protection programs by the private sector orgovernment to the extent that Khajeh Rashid alDin Fazlollah Hamedani, established a support system for the descent in the Rab'-e Rashidii. In the present study, based on the information of the Rab'-e Rashidii and historical sources, we intend to answer the question of what were the priorities and needs of the lower class groups financially at that time, what policies and solutions to meet the needs of those groups and has social protection been taken? The result of the review confirms that in the Rab'-e Rashidi, an effective support system was designed to identify the needs of subordinate groups, in order to achieve its sustainable stability and security in the community, and to gradually empower and eliminate the traditional social damage to those groups.