تلاش ايران براي گسترش روابط تجاري و ترانزيت كالا با افغانستان و پاكستان در دهه هاي چهل و پنجاه شمسي

Iran’s efforts to expand trade and transit of goods with Afghanistan and Pakistan in the forties and fifties

كشور ايران از ديرباز با همسايگان شرقي خود، افغانستان و پاكستان، روابط تجاري و ترانزيتي داشته است. اين روابط در طول تاريخ تحت تأثير عوامل مختلف تغيير كرده است. يكي از دوره هايي كه ايران كوشيد روابط تجاري و ترانزيتي خود را با افغانستان و پاكستان توسعه دهد، دهه هاي چهل و پنجاه شمسي بود. اسناد نشان مي دهد كه حكومت وقت ايران پس از كسب آرامش نسبي سياسي و اقتصادي در اين برهه زماني، بنا به دلايل مختلفي، به دنبال رهيافت هاي جديدي براي ايجاد بازارهاي خارجي و بهبود وضعيت مسيرهاي ترانزيت كشور به سمت مرزهاي شرقي بوده است. بدين منظور برنامه هايي را طراحي كرد كه از جمله آن توسعه مسيرها و را ههاي تجاري و همچنين عقد قراردادهاي مالي با كشورهاي افغانستان و پاكستان بود. اين پژوهش درصدد است از طريق روش تاريخي و با تحليل اسناد و مدارك روابط خارجي و تجاري ايران در اين دو دهه به اين سؤال پاسخ دهد كه توسعه تجارت و بهبود مسيرهاي ترانزيتي با كشورهاي پاكستان و افغانستان در دهه هاي چهل و پنجاه شمسي چگونه صورت گرفت؟ بررسي ها نشان مي دهد قراردادهاي تجاري ايران با همسايگان شرقي ابتدا بر مسئله نفت متمركز بود، اما چون اين كشورها در ساير كالاها با ايران بازار مشترك داشتند، در مراحل بعد ايران موضوع ترانزيت كالا را مورد توجه قرار داد. بازگشايي و ايجاد راه هاي نوين تجاري كه به نوعي بازگشت به موقعيت تاريخي گذشته ايران بود، از جمله برنامه هاي حكومت وقت در اين خصوص بود. هرچند در نهايت تغيير نظام هاي سياسي منطقه مانع به ثمر رسيدن تلاش هاي ايران شد

Iran has long time had trade and transit relations with its eastern neighbors. Throughout history, these relationships have been shaped by various factors. In the 40s and 50s, Iran attempted to develop trade and transit trade with Afghanistan and Pakistan. Documents show that the Iranian government at this time was looking for a new way to create foreign markets and transit routes to the eastern borders of the country for various reasons. In this regard setting up plans became a priority. Among them is the development of trade routes with Afghanistan and Pakistan. The question this article is set to answer is: How was the effort to develop business with Pakistan and Afghanistan in the 40s and 50s? To answer this question, the article engages in historical methods and examines the documentation of Iran’s commercial relations over the past two decades. Surveys show that the first of the commercial deals with its eastern neighbors focused on the oil issue; however, these countries had common markets with Iran for other goods as well. Later, Iran’s focus on the transit of goods has increased by way of devising other ways of transportation, allowing for the nation’s return to its focal role becoming the central route of transportation from the East to the West; nevertheless, political barriers resulted in the fall of the plans.