شاهراه خراسان و تأثيرات اقتصادي- اجتماعي آن بر ولايت جُوَين (سده 3-7 ق)

(Khorasan Highway and Its Socio-Economic Impact on Jovain Province (3-7 Century AH

شاهراه خراسان، مهم‌ترين راه مواصلاتي ايران، از سدة دوم تا حملة مغول، بوده است كه خراسان، ماوراءالنهر و تركستان را به غرب ايران و بين‌النهرين متصل مي‌كرد. اين شاهراه شاخه‌هاي فرعي متعدد داشت كه يكي از آنها (حد فاصل نيشابور ـ بسطام) از ولايت جوين مي‌گذشت. اين مسير، در مقايسه با مسير موازي آن (نيشابور ـ سبزوار ـ بسطام) بيشتر مورد اقبال كاروان‌ها بود. پژوهش حاضر، به شيوة توصيفي ـ تحليلي، به بررسي تأثيرات اقتصادي ـ اجتماعي اين شاهراه بر ولايت جوين، از سدة سوم تا هفتم هجري، پرداخته است. يافته‌هاي اين پژوهش حاكي است كه روستاهاي متعدد ولايت جوين و فراواني آذوقه و علوفة اين ولايت، سبب اصلي استقبال كاروان‌ها از اين مسير بوده است. از سوي ديگر، جاي داشتن ولايت جوين بر گذر اين شاهراه، تأثيرات خود را بر آنجا گذاشت. توقف كوتاه يا طولاني مدت علما و بزرگان مسافر از اين مسير در ولايت و تسهيل ارتباط اهالي آنجا با شهرهاي بزرگ نيشابور و ري، از جمله ره‌آوردهاي اجتماعي اين شاهراه بود. از سوي ديگر، اين راه، با فراهم كردن زمينة فروش و صادرات محصولات محلي ولايت شرايط رونق آنجا را فراهم مي‌كرد.

Khorasan highway was the most important connecting route of Iran since the second century A. H up to the Mongols invasion. It connected Khorasan, Transoxiana, and Turkistan to the west part of Iran and Mesopotamia. This highway had different branches, one of these branches passed the distance between Neyshabur and Bastam i.e Jovain. This route well received and was taken more than its parallel rout by travelers (i.e Neyshabur-Sabzevar-Bastam). This research studied the economic-cultural effects of the road on Jovian. The findings showed that locating a lot of villages along the road provided foodstuff for the travelers and fodder for their animals. It could be the main reason for their choice. On the other hand, this road provided a good opportunity for trading, importing and exporting local goods. This contributed to the prosperity of the region. Also, some scholars and great men who traveled by this road stayed there for a short time and this too had a cultural effect on Jovian. Traveling easily to Neyshabur at East and Rai at West was another advantage of taking this route.