شيراز عصر حافظ و چگونگي بازتوليد انديشة ايرانشهري

Shiraz in Hafez’s era and how to reproduce Iranshar’s thought

برخلاف شاعران عرفاني، كه عموماً با تحولات اجتماعي و سياسي بيگانه­ اند، تاريخ سياسي شيراز قرن هشتم در شعر حافظ بروز يافته است كه مي­توان جوهرة آن را انديشة ايرانشهري دانست. در اواخر دورة ساساني، مفاهيم متعددي در قالب فرهنگ و انديشة ايرانيان شكل گرفته ­بود كه ريشه در چندين قرن تمدن و مواجهه با تمدن‌هاي ديگر داشت. انديشة سياسي ايران باستان يكي از مقولاتي ا­ست كه در دوران اسلامي تداوم يافت و از آن به انديشة ايرانشهري تعبير شده است. در اين پژوهش، با استفاده از رويكرد تاريخ انديشة آر.جي كالينگوود (Collingwood)، فيلسوف و مورخ انگليسي، سعي شده است تا بدين سؤال اصلي پاسخ داده شود كه چرا وجوه مهم انديشة سياسي ايرانشهري در انديشة حافظ نمود يافته است و تاريخ شيراز آن دوره چگونه بر اين اساس تحليل مي‌شود. يافته­هاي پژوهش كه به صورت تحليلي ـ تاريخي به دست آمده، نشان مي­دهند كه رويكرد سياسي حافظ در اشعارش با انديشة ايرانشهري پيوند داشته و مدح و ذم شاهان زمانه در راستاي مؤلفه‌هاي اين انديشه صورت گرفته است.

Hafez’s poem is usually considered as a gnostic poem, but this approach neglects the historical situation. Opposite to gnostic poet, Hafez’s poems represent remarkable historical and social events in Shiraz. Encounter with other cultures and its combination with Old Iranian beliefs caused to emerge many various thinking elements in late Sasanian era. One of those issues that continues during Islamic era is political thinking of ancient of Iran which is named Iranshahr’s thought. R.G. Collingwood is one of the philosophers who believes that all of history is history of thinking. According to his view, language is rooted in historical elements and it can be also said that literal texts link to historical situation of author. This paper aims to analyze Hafez’s thinking about according to history of thinking in Iran and based on Collingwood’s method. Also, It indicates the important aspects of Iranshahr’s thought in Hafez’s poem which is about historical events in Shiraz.