اشغال قطور و اقدامات ميرزا جعفرخان مشيرالدوله (1265-1268ق) (براساس اسناد منتشر نشده)

The Occupation Of Qotur and Mirza Ja'far Khan Moshir al-Dawlah’s Actions

روابط ديرپاي ايران و عثماني توام با جنگ و صلح بود. بنا به ماده سوم عهدنامة دوم ارزنه الروم (16جمادي­الثاني1263) بايد كميسيون مشتركي با حضور نمايندگان چهار دولت تشكيل مي­شد. درويش­ پاشا، نماينده عثماني، پيش از رسيدن به محل تشكيل كميسيون در بغداد، درّه قطور را تصرف كرد. اين اقدام تجاوزكارانه، تبديل به مناقشه ­اي مهم بين دو كشور شد. ايران با محكوميت اين اقدام از نمايندگان واسطه خواست تا نسبت به رفع تجاوز عثماني عمل كنند. اشغال قطور سي سال(1295-1265ق.) به طول انجاميد و سرانجام كنگره برلين بر حقانيّت ايران صحه گذاشت و دولت عثماني مجبور به بازپس­دادن قطور به ايران شد. دربارة اشغال قطور و اقدامات ميرزا جعفرخان مشيرالدوله در طول مأموريت تحديد حدود، هنوز بررسي مستقلي صورت نگرفته است. پژوهش حاضر با روش تاريخي و رويكرد توصيفي- تحليلي، با اتكا به اسناد منتشر نشدة وزارت امور خارجه، به اين پرسش­ها پاسخ مي­دهد: قطور داراي چه موقعيت و اهميت راهبردي بود؟ چرا اين منطقه از سوي عثماني اشغال شد؟ دولتمردان ايران به‌ويژه ميرزا جعفرخان به عنوان نماينده ايران در كميسيون تحديد حدود در قِبال اشغال قطور دست به چه اقداماتي زدند؟ يافته ­هاي پژوهش نشان مي­دهد كه اقدامات سه سالة مشيرالدوله (1268-1265ق) موجب شد نمايندگان دولت­هاي واسطه بارها اشغال قطور را محكوم كرده و بر حقانيّت ايران صحه بگذارند. در واقع، اقدامات مشيرالدوله پايه و اساسي شد براي دولتمردان دستگاه ديپلماسي ايران در دهه­ هاي بعد كه بتوانند موضوع اشغال قطور را در مجامع بين ­المللي طرح و براي بازپس­گيري آن اقدام كنند. اقداماتي كه سرانجام بعد از سي سال با استرداد قطور به ثمر نشست.

The long history of Iran-Ottoman relations witnesses various conflicts and the conclusion of numerous treaties. The second Erzrum agreement was concluded on 1 June 1847 between the two countries. Based on third article of the treaty, a common commission of four countries should be formed and set up delimitation between two countries with field investigation. The Ottoman delegation, headed by Darwish Pasha, on the way to the mission to join the commission, before reaching Baghdad, raided the Iranian realm and occupied Qotur. This aggressively action so near formation of delimitation commission has become an important controversy between Iran and the Ottoman. Firstly Iran condemned Darwish Pasha's action and wanted mediators to take responsibility for the elimination of aggression. Occupation of Qotur lasted exactly thirty years, and eventually the Berlin Congress confirmed Iran's legitimacy, and the Ottoman government was forced to return Qotur to Iran. About the the occupation of Qotur and especially the actions of Mirza Ja'far Khan Moshir al-Dawlah during the three years of delimitation mission, no independent research has been carried out yet. The present study, with the historical method and descriptiveanalytical approach, relying on the documents, in particular Iran’s Foreign Affairs’ documents answers these questions: What was the Qotur's position and strategical significance? Why was this area occupied by the Ottoman Empire on the eve of the formation of delimitation commission? What was the Iran's politicians actions, especially Mirza Ja'far Khan Moshir al-Dawlah, as Iranian delegate to the delimitation Commission against the occupation of Qotur? The findings of the study show that the three-yearly actions of Mushir al-Dawlah (1268-1265 AH) led mediators to repeatedly condemn the occupation of Qotur and endorse Iran's legitimacy. In fact, Mushir al-Dawlah’s actions became the cornerstone for Iranian diplomats in the decades to come and raise the issue of Qotur’s occupation in the international community. Measures that eventually resulted in the extradition of Qotur after thirty years.