كليدواژه :
ترقي , علوم جديد , علوم قديم , نظرية انتقادي , روزنامة حبل المتين كلكته
چكيده فارسي :
حكومت قاجاريه پس از مواجهه با تهديدات نظامي و اقتصادي تمدن جديد، در چند مقطع با محوريت اقتباس علوم و فنون جديد، براي اصلاح و نوسازي بخش هايي از نهادها و تاسيسات دولتي اقدام كرد. افزون براين، با آشنايي ايرانيان با تحولات و انديشه هاي جديد، در اين دوره شاهد شكل گيري انديشه هاي انتقادي و گفتمان هاي ترقي در جامعه هستيم. روزنامه حبل المتين كلكته يكي از مهم ترين مطبوعات دهه هاي پاياني دوره قاجاريه است كه در گفتمان ترقي خواهانه خود، بر اقتباس علوم جديد بسيار تاكيد دارد. تحقيق حاضر در تلاش است تا به انتقاد از رويكرد و راهكار اين روزنامه در قبال ترقي و علوم جديد بپردازد و به اين پرسش اساسي پاسخ دهد كه براساس پارادايم نظريه انتقادي، تبيين حبل المتين از نسبت ترقي با علوم جديد و نيز راهكار ترقي اين نشريه مبني بر اقتباس علوم جديد، با چه نواقص و مشكلاتي مواجه است؟ يافته هاي تحقيق بر اساس روش توصيفي- تحليلي و بهره گيري از رهيافت نظريه انتقادي، نشان مي دهد كه نشريه مذكور، دركي از كليت تمدن جديد و چگونگي تكوين آن براساس نسبت ديالكتيك تحولات و فرآيندهاي سياسي، اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي نداشت و با رويكردي اثبات گرايانه، ترقي اروپا و همه جوامع را با به كارگيري علوم جديد تبيين كرده و اقتباس اين علوم را بدون توجه به ضرورت تحول و همراهي ساختارهاي ايران و شكل گيري فرآيندهاي لازم، به عنوان راهكار ترقي ترويج كرده است.
چكيده لاتين :
Due to the military and economic threats of modern civilization, the Qajar rulers were forced, at some stages, to adapt new sciences and techniques to modify and refurbish parts of their state administration. In addition, due to the acquaintance of Iranians with new changes and modern thoughts of this period, critical thoughts and progressive discourses were formed in society. Printed in Kolkata during the ending decades of Qajar era, Habl al-Matin was one of the most important newspapers which used to emphasize the adaptation of modern sciences in its progressive discourse. Based on a descriptive-analytical method and through a paradigm of critical theory, it has been tried, in present study, to criticize the approach of this newspaper to progress and modern sciences to find answers to these fundamental questions of what were the shortcomings and problems of Habl al-Matin to explore the relation between progress and modern sciences and what was its "of-modern-sciences- derived" solution to get development? Findings show that Habl al-Matin did not have a comprehensive understanding of new civilization and the ways it developed on the basis of dialectical relation of political, economic, social and cultural changes and processes, and it tried, through a positivist approach, to explain the advancement of Europe and all other societies using modern sciences, and it propagated the adoption of these sciences as a strategy for the Iran's progress, regardless of the necessity of making changes and creating capacity for bringing the country's different structures together and forming appropriate processes.
