خاستگاه سرپوش در نخستين سكه هاي اشكاني (از ارشك يكم تا مهرداد يكم)

The Origin of the Headgear on Early Arsacid Coins (from Arsaces I to Mithradates I)

در بررسي سكه هاي نخستين اشكانيان، پژوهشگران بيشتر بر ميراث يوناني مآبي و پارسي-هخامنشي به عنوان عناصر مسلط تاكيد مي كنند و عناصر سكايي عموما ناديده انگاشته مي شوند. يكي از نقش مايه هاي اين سكه ها، سرپوش قائم نوك تيزي است كه بر سر شاه قرار دارد. مسئله اصلي پژوهش، بررسي خاستگاه سرپوش شاهان نخست اشكاني است كه عموما متاثر از سكه هاي شهرب هاي هخامنشي و فرهنگ پارسي انگاشته مي شود. فرضيه اين مقاله، احتمال سكايي بودن اين سرپوش باتوجه به خاستگاه سكايي اشكانيان است. مقاله حاضر بر آن است تا با روش توصيفي-تحليلي و مقايسه اين سرپوش با نقش مايه هاي هخامنشي، سكايي و يوناني و توصيفات متون كلاسيك، به بررسي اين خاستگاه بپردازد. مقايسه اين سرپوش ها با سرپوش شهرب ها، موارد نقش مايه هاي دوره هخامنشي و هنر يوناني كلاسيك نشان مي دهد كه اين سرپوش برخلاف موارد پارسي كه نرم و فاقد برجستگي هستند، شباهت چشمگيري با سرپوش هاي بيابان گردان سكايي دارد كه در هنر هخامنشي و يوناني به صورت قائم به تصوير كشيده شده اند؛ درنتيجه، مي توان گفت سرپوش نخستين اشكانيان گونه اي از سرپوش ايستاده و نوك تيز سكايي است كه مختص اپرني ها يا قبايل داهه بوده است. رد پاي سرپوش سكا ها در متون كلاسيك نيز ديده مي شود كه از آن به نام كورباسيا ياد شده است. بررسي اصطلاحات سرپوش ها در اين متون نشان مي دهد واژه كورباسيا كه در آغاز تنها مختص سرپوش سكا ها بوده است، بعدها با سرپوش بلند و دندانه دار پارسي مختص شاه بزرگ هخامنشي خلط شده و اين دو، همسان پنداشته شده اند. گذشته از ارتفاع سرپوش ها، ظاهرا آنچه به اين همسان انگاري كمك كرده است، وجود محافظ گردن در هر دو سرپوش بوده است.

Scholars, in their study of Parthian numismatics, mostly emphasize the Hellenistic and Persian-Achaemenid heritage and ignore Scythian cultural elements. One of the most important motifs on these coins is the upright headgear of the king. The main purpose of this research is to examine the origin of early Arsacid kings’ headgear which is generally assumed to be an imitation of Achaemenid satrapal coins and Persian culture. Due to the Scythian background of the Arsacids, however, the article proposes a Scythian origin for this headgear. It examines the origin of this headgear by comparing Arsacid coins with Achaemenid, Scythian, and Greek motifs and classical sources. The result of our comparison indicates that the Arsacid headgear, unlike the soft and loose Persian one, has a striking resemblance with the stiff pointed Scythian headgear which is depicted in Achaemenid and Greek art. Consequently, it can be argued that the early Arsacid headgear was probably a sort of Scythian headgear belonging to Aparni or Dahaean tribes. The trace of this headgear can be found in some classical texts in which it is refered to as “kurbasia.” The study of the terms used for headgears in these texts illustrates that the word kurbasia, which was initially used for the Scythian headgear, in later periods, was confused with an upright ridged Persian headgear exclusively for the Achaemenid great king. Apart from their similar stiffness, it seems that both headgears had a common neck protection which further caused their misidentification.