اقتصاد سياسي نفت و تأثير آن بر توسعه اجتماعي ايران

The Political Economy of Oil and its Impact on Social Development of Iran

هدف اساسي پژوهش حاضر بررسي تأثير نفت بر توسعه اجتماعي ايران با تأكيد بر شهرنشيني و تحرك اجتماعي است. با توجه به داده‌هاي پژوهش، ميان افزايش درآمد نفت از يكسو و تحرك اجتماعي و گسترش شهرنشيني (با رويكرد تحقيقات مقايسه‌اي و تطبيقي) از سوي ديگر رابطه وجود دارد. محدوده زماني تحقيق از دهه 1320 تا ابتداي دهه 1390 مي‌باشد. پژوهش از نظر روش از نوع تحقيقات ميكس يا تركيبي (كمي و كيفي)، از نظر هدف، جزو تحقيقات كاربردي و از حيث ماهيت نيز توصيفي مي‌باشد. در اين پژوهش از مطالعات كتابخانه‌اي و به طور خاص بررسي اسناد رسمي استفاده شده است. برپايه داده‌هاي پژوهش و با در نظر گرفتن نظريه بلايا يا نفرين منابع، درآمد نفت به عنوان متغير مستقل، از طريق سياست‌هاي دولت‌ها (متغير ميانجي) به گسترش شهرنشيني و تحرك اجتماعي در ايران كمك كرده است با اين حال مهاجرت بي‌رويه بي‌شهرها به ويژه شهرهاي بزرك و كلانشهرها باعث پيدايش حاشيه‌نشيني گرديده است. از سوي ديگر تخصيص درآمد نفت به شهرها باعث افزايش نابرابري ميان شهر و روستا گرديده و عدالت اجتماعي را كاهش داده است. بر اساس نتايج اين پژوهش كشورهاي نفت خيز مي‌توانند با مديريت صحيح درآند نفت از دام نفرين منابع بگريزند. نتايج اين مقاله مي‌تواند الگويي براي توسعه درون‌زا در كشورهاي نفت خيز ارائه نمايد.

The main purpose of the present study is to investigate the impact of oil on Iranian social development with emphasis on urbanization and social mobility. According to research data, there is a relationship between increasing oil revenues on the one hand and social mobility and urbanization expansion (with comparative and comparative research approach) on the other. The research period ranges from the 1920s to the early 1990s. The research is mixed and quantitative (qualitative and qualitative) in terms of purpose, applied and descriptive in nature. This study uses library studies, and in particular, the examination of official documents. Based on research data and by considering disaster or resource curse theory, oil income as an independent variable has contributed to the expansion of urbanization and social mobility in Iran through government policies (the mediating variable), however, the overwhelming migration of cities, especially large cities. and metropolises have led to the emergence of suburbs. On the other hand, allocating oil revenues to cities has increased inequality between the city and the countryside and reduced social justice. Based on the results of this study, oil-rich countries can escape the curse of resources by properly managing oil revenues. The results of this paper can provide a model for endogenous development in oil-rich countries.