جايگاه اسماعيليه در آراي خواجه نظام الملك و غزالي

The position of the Isma’iliyyahin the ideas of Nizam al-Mulk and Ghazali

انديشه سياسي ايرانيان در دوره سلجوقيان دچار تحول و دگرگوني شد. در اين دگرگوني، قدرت سياسي و اداره امور اجتماع، سلطنت را به عنوان مفهومي بدون رقيب، بر سپهر سياست نشاند. در تعدد علتها و تكثر مشاركت هاي دخيل در طي اين فرايند، سياستنامه نويسان به جز انديشه ورزي، در عمل نيز در تثبيت اين الگو مشاركت و نقش مهمي داشتند. الزامات زمان، سياستنامه نويسان را به بازتعريف انديشه ايرانشهري با رعايت الزامات دوره چيرگي تركان واداشت و بر اين اساس در اين مسير، چشم بر آموزه هاي شريعت دال بر پايبندي به عدالت در عرصه اختلاف و نيز لزوم رعايت حقوق مخالفان بستند و آن آموزه هاي مهم را در پاي مصلحت حكومت و پاسداشت امنيت مردم قرباني كردند. اين پژوهش، مبتني بر روش توصيفي تحليلي و با بهره گيري از منابع كتابخانه اي، معطوف به بررسي رويكرد نظام الملك طوسي و ابوحامد غزالي درخصوص چگونگي تعامل با مخالفان مذهبي، بويژه اسماعيليان نزاري و تحليل چرايي آن است.

Iranian political thought was transformed in the Seljuq period. In this transformation, political power and administration of social affairs promoted the monarchy as a non – rival concept to the sphere of politics. In the plurality of causes and multiplication of contributions involved in this process, political writers, who rather than thinking, were also involved in stabilization of this pattern in practice, played a significant role. The setting requirements at the time, made political writers redefine the Iranshahri thought with regarding of the requirements of the Turkish domination period and as a result in this way, ignored the sharia instructions of justice commitment in the realm of discrepancy as well as the necessity of respecting the rights of dissidents and sacrificed those important instructions to the interests of the government and the security protection of the people. This study is based on the descriptive-analytical method and by using library sources, investigates the approaches of Nizam al-Mulk and Ghazali with regarding the ways of interaction with religious opponents, especially the Nizari Ismailia, and analysis of the reasons behind this way of interaction.