تحليل تاريخي از مراحل اوليه پروژه مشترك پتروشيمي ايران و ژاپن

چكيده مقاله حاضر با هدف روشن شدن روند راه اندازي "پروژه پتروشيمي ايران و ژاپن" با تمركز بر دوره زماني دهه 60 و70 ميلادي تدوين شده است. اين پروژه به علت سرنوشت غم بار و تاسف برانگيزش در ژاپن معروف شد و همه اتفاقات، نظير شوك نفتي سال 1973م.، انقلاب سال 1979م. و جنگ هشت ساله ايران و عراق در دهه 80 ميلادي در طول اجراي اين پروژه رخ داد و در حالي كه ضرر و زيان فراواني براي شركت هاي سرمايه گذار به بار آورد، در سال 1989م. به پايان رسيد. در پژوهش حاضر، نويسنده تلاش مي كند تا با كشف دو واقعيت مهم و موثر بر پروژه، آن را مورد بررسي قرار دهد. يك: مهارت متمايز مذاكره كنندگان ايراني كه از همان ابتدا منجر به عقب نشيني تدريجي طرف ژاپني از مواضع خود در اين پروژه شد؛ ايرانيان همواره ابتكار عمل مذاكره را در دست داشتند تا طرف ژاپني را در خليج فارس حفظ نمايد. دوم: درگيري پيچيده نه تنها بين منافع ايران و ژاپن، بلكه بين شركت هاي ژاپني دخيل در اين پروژه بود؛ آنها نتوانستند تضاد منافع را حل كنند. بدين سبب، يكي از دلايل تاخير در مراحل ابتدائي پروژه، همين امر بود. در نتيجه،"پروژه پتروشيمي ايران و ژاپن" از همان آغاز در دام مشكلات و درگيري هاي سازماني گرفتار شد. از آنجايي كه پروژه در نهايت شكست خورد، شركت هاي ژاپني نيز از انتشار اسناد آرشيو براي روشن شدن ابعاد آن خودداري كردند. نويسنده براي غلبه بر اين نقص در تحقيقات تاريخي، رويكرد تاريخ شفاهي مبتني بر مصاحبه همراه با جمع آوري اطلاعات از طريق جستجو در مقالات و مطالب منتشره درباره اين پروژه را در پيش گرفته است. از طريق رويكرد تاريخ شفاهي، وي تلاش كرد كه به حقايقي دست يابد تا بتواند پروژه پتروشيمي ايران و ژاپن را بر پايه واقعيات و اسناد جديد تحليل نمايد.