پزشكان غيرمسلمان در جامعه اسلامي دوره ميانه؛نگرش ها، كنش ها و تعاملات

Non-Muslim Physicians in Middle Age IslamicSociety: Attitudes, Actions, and Interactions

پزشكان غيرمسلمان (ذمي) در دوره ميانه بيش از ديگر ذميان، با مسلمانان در تماس بودند و در شهرها و روستاها، دربارها، بيمارستان ها و حتي خانه ها با هم ارتباط داشتند. از اين رو در ذهن و زبان و تجربه زيسته مسلمانان بيش از ديگران از آنان ياد شده است. اين مقاله در پي واكاوي نگرش هاي مسلمانان به اين پزشكان و بررسي رابطه مسلمانان با اين دسته از اهل ذمه است. نگرش مسلمانان نسبت به پزشكان ذمي هم ريشه در منابع (آيات و روايات) و باورهاي ديني داشت، هم متاثر از عرف و تجربه هاي زيسته آنان با اين گروه از غيرمسلمانان در سده هاي متمادي بود. در اين مقاله نشان داده شد دانش و توان حرفه اي، كارداني و مهارت هاي درماني پزشكان غير مسلمان عامل اصلي حضور چشمگير آنان در جامعه اسلامي بوده است. پزشكان ذمي افزون بر كنش هاي حرفه اي، در رواج بعضي عادات و رفتارهاي هنجارشكنانه در ميان مسلمانان موثر بودند. اگرچه گزارش هايي از تعاملات منفي و گاه واكنش هاي خصمانه مسلمانان نسبت به پزشكان غيرمسلمان در دست است، اما در ارزيابي كلان مناسبات نخبگان و توده هاي مسلمان با اين پزشكان در بيشتر زمان ها مسالمت آميز و سازگارانه بود.

Non-Muslim (Dhimmi) physicians were in touch with Muslims more than other non-Muslims, in cities, villages, courts, hospitals, and even houses in the middle ages. Therefore, they have been mentioned in Muslims' minds, languages, and life experiences more than others. This paper seeks to analyze the attitudes of Muslims towards these physicians and to investigate the relationship between Muslims and this group of non-Muslim physicians. Muslims' attitudes toward non-Muslim physicians were either rooted in sources (Verses and Narratives) and religious beliefs or influenced by their traditions and life experiences with this group of non-Muslims for long centuries. This research reveals that the main causes of their significant presence in Islamic society have been knowledge and professional ability and therapeutic skills of non-Muslim physicians. In addition to professional actions, Non-Muslim physicians were also effective in promoting some of the norm-breaking habits and behaviors among Muslims. Although there are some reports of negative interactions and sometimes hostile reactions of Muslims to non-Muslim physicians, in the huge assessment of elite and Muslim masse’s relation with these physicians were peaceful and agreeable most of the time.