خراسان در تلاطم روابط سياسي ايران و خانات ماوراءالنهر از ميانه دوره صفوي تا پايان افشاريه (1599م/1007ق-1753م/1167ق)

Khorasan in turmoil of political relations between Iran and Khanate of Transoxania From the middle of the Safavid period to the end of Afsharid (1599 AD / 1007 AH-1753 AD/ 1167 AH)

خراسان در عهد شيباني (1007-906ق.)، دوران تازه اي از تنش و ناامني را تجربه كرد. تخاصم صد و اندي ساله ميان ايران و توران معلول همان توسعه طلبي سنتي و تاريخي بود كه در فضاي حساسيت هاي مذهبي قرن دهم هجري، با تحريكات عثمانيان و علماي تركستان تشديد شد. اين نوشتار در بررسي ادامه اين تخاصم در عهد صفوي و افشاري با خان نشين اشترخاني (1007-1167ق.)، اين ابهام را مطرح مي سازد كه رفتار سياسي خوانين ازبك در خصوص خراسانيان چگونه و متاثر از چه عواملي بوده است؟ با مطالعه شرايط سياسي ايران و ماوراءالنهر در اين دوره، فرضيه خود را اين گونه سامان داده ايم كه «علي رغم تغيير اقتدار سياسي حكومت ها و تعصبات ديني كه مهمترين مولفه ها در تعيين رفتار سياسي ماوراءالنهريان دوره شيباني با خراسانيان بود، تداوم تجاوزات مرزي و به اسارت بردن شيعيان خراساني كه تا واكنش نظامي مقتدرانه ايران همچنان ادامه داشت، جداي از دو عامل گذشته، تابع مولفه هاي جديدي به نام سنت اجتماعي و منافع اقتصادي بود» و در جمع بندي دانستيم كه تغيير استراتژي سياسي از جنگ به تعديات مرزي با هدف غارتگري و اسير گرفتن كه البته شدت آن تابعي از اوضاع سياسي و اقتدار دولت ايران بود، سنت اجتماعي شده بود كه توجيه اقتصادي قابل قبولي داشت.

At the beginning of the Shi'bani era (1007-906 AD), Khorasan experienced a new era of tension and insecurity. The 100-year-old conflict between Iran and Turan was the same traditional expansionism in history that was aggravated by the provocations of the Ottomans and Ulema of Turkestan in the religious sensibilities of 10th century. This article, in pursuit of this conflict in the era of Astarkhanids (1007 – 1167A.D), raises this question that how was the political behavior of Uzbeks toward Khorasan borderlands and by what it has been influenced? by studying the political conditions of Iran and Transoxania and examining the hypothesis affecting the Shi'bani era, namely, expansionism and religious sensitivities, we have established our hypothesis in this way, "Despite the change in the political authority of the governments and religious prejudices, the persistence of border aggressions and the capture of the Shiites , which continued until the military reaction of Iran, Apart from the last two factors, were for new reasons: social tradition and economic interests