ابن‌سينا و منطق فهم دين

منطق فهم دين‌‌، قواعد روشمندي است كه رعايت آن قواعد‌‌، ذهن مفسّر ديني‌‌، از خطا در فهم مصون شود. ضرورت چنين منطقي بر اهل انديشه پوشيده نيست. ابن‌ سينا يكي از صاحب نظران در اين خصوص است. مسئلۀ‌‌‌‌‌ اين مطالعه «‌ابن‌ سينا‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ و منطق فهم دين» است. اين مطالعه بنيادي‌‌، تاريخي‌‌، ‌تحليلي و مسئله‌محور است به روش كتابخانه‌اي از منابع معتبر است. يافته‌هاي اين مطالعه‌‌، عدم همخواني دريافت‌هاي علمي فلسفي‌ ابن‌ سينا با متون ديني است كه سبب شده تا او ناهماهنگي بين گزاره‌هاي عقلاني و گزاره‌هاي وحياني را تشخيص دهد. پيامبر، انسانِ منحصر‌به فرد در حدس‌‌، خيال و عقل بوده است و بخش زيادي از دريافت‌هاي او از حقايق‌‌، با سطح فهم عمومي هماهنگ نبوده است. ارائه عريان يافته‌ها هم‌‌، نه ممكن و نه مفيد بوده است و از همين‌رو‌‌، او آن را به زبان رمز‌‌، تشبيه و تمثيل در اختيار مردم قرار داد تا با حداقلي از سعادت عقلاني و انساني آشنا شوند. به نظر اين‌سينا فهم حقيقت معناي متون تنها با وجودشناسي ممكن است. وجودشناسي‌‌، مفسّر را قادر مي‌سازد تا با مؤلف متن و مقصود مؤلف از متن آشنا شود و بتواند متن را رمزگشايي كند. او خود چنين كرده و همين سبب نقدهاي جدّي به او شده است.