نظام‌سازي ‌قرآن‌بنيان (مفاهيم اساسي، راهبردها و فرايندها)

در دو دهه‌ اخير پس از انقلاب (1357) ايران شاهد به‌كارگيري چهار مفهوم اساسي «اسلامي‌سازي علوم»، «علوم انساني ‌قرآن‌بنيان»، «نظام‌سازي ‌قرآن‌بنيان» و «نظريه‌پردازي ‌قرآن‌بنيان» در ادبيات علمي كشور بوده است. كاربرد مفهوم «نظام‌سازي ‌قرآني» در سند منشور توسعه فرهنگ ‌قرآني كشور تا اندازه‌اي به گسترش اين مفهوم دامن زده است. پس از آن، مفهوم «نظريه‌پردازي ‌قرآن‌بنيان» نيز در جامعه‌ علمي و برخي اسناد راهبردي مطرح شد؛ زيرا نظام‌سازي در گِروِ نظريه‌پردازي است. رواج مفاهيم يادشده علائمي از خيزش براي انقلابي علمي در علوم انساني است. مسأله كساني كه بر اين مفاهيم تأكيد دارند آن است كه علوم برآمده از فلسفه و بنيادهاي نظري رايج در دنيا نمي‌تواند مشكلات جوامع اسلامي را در جهت رسيدن به اهداف الهي حل كند. برخي بزرگان، دانشمندان و پژوهشگران داخل و خارج كشور نظريه‌هايي درباره‌ اين مفاهيم بيان كردند يا نوشته‌اند. سؤال اين است كه معني اين مفاهيم چيست؟ راهبردهاي دستيابي به آن‌ها كدام‌اند؟ راهبردهاي پيشنهادي با چه فرايندي محقق مي‌شوند؟ مفاهيم يادشده در سطحي از انتزاعي بودن قرار دارند كه مي‌توان آن‌ها را اهداف علمي انقلاب اسلامي به شمار آورد. نسبت ميان اين مفاهيم عام و خاص، مطلق و به ترتيب هر يك اعم از ديگري و بر آن تقدم دارد. مقاله به بيان مفاهيم چهار‌گانه يادشده، راهبردها و فرايندهاي تحقق آن‌ها خواهد پرداخت و نشان مي‌دهدكه نظام‌سازي، توليد علوم انساني ‌قرآن‌بنيان و اسلامي‌سازي علوم در گرِوِ نظريه‌پردازي ‌قرآن‌بنيان است. ما در ايران پس از نزديك به چهار دهه بررسي و پردازش مفاهيم اساسي به ضرورت نظريه‌پردازي ‌قرآن‌بنيان رسيديم، در حالي كه شهيد سيدمحمدباقر صدر در اين امر پيشتاز بوده و از همان ابتدا بر نظريه‌پردازي اهتمام ورزيد. اين بدان معني است كه ما از آورده‌ علمي وي استفاده نكرده‌ايم و هنوز در دوره‌ پيشاصدري به‌سرمي‌بريم.