بررسي و اولويت‌سنجي مركزيت (سياسي) سكونتگاه هاي قلعه اي دوره ي قاجار منطقه سيستان ايران با استفاده از مدل فرايند تحليل شبكه ANP

Investigating and Prioritizing the Centrality (political) of Qajar Period Castle Settlements in Sistan Region of Iran Using the ANP Model

شناسايي و اولويت سنجي مركزيت (سياسي) سكونتگاه­ هاي قلعه­ اي دوره­ قاجار منطقه سيستان نياز به بررسي عوامل محيطي تأثيرگذار (طبيعي و انساني) با استفاده از روش­ ها، تكنيك­ ها و مدل ­هاي متناسب دارد، ازاين‌رو هدف مقاله حاضر، بررسي و اولويت ­سنجي معيارها و شاخص­ هاي موجود، براي تعيين مركزيت سكونتگاه­ هاي مذكور (9 مورد) با استفاده از مدل «فرآيند تحليل شبكه» (ANP) است. در اين راستا، سؤال پژوهش اين‌گونه طرح مي ­شود؛ كه كدام سكونتگاه قلعه ­اي در دوره­ قاجار، نقش مركزيت سياسي، بيشتري در سيستان داشته است؟ روش تحقيق توصيفي_تحليلي و تاريخي_تطبيقي و مبتني بر مطالعات اسنادي (كتابخانه­ اي) و بررسي­ هاي ميداني است. براي تحليل داده­ ها از نرم ­افزارهاي ArcGIS و Super Decisions استفاده شد. نتايج نشان مي­ دهد؛ بيشترين امتياز اولويت­ سنجي در كل سكونتگاه­ هاي قلعه­ اي مربوط به گزينه «سكوهه» با امتياز (0.233) است، از معيارهاي «عوامل محيط طبيعي» با رتبه اول در گزينه «شيب نسبي در برابر سيلاب» (0.388) و كسب رتبه دوم از گزينه «دسترسي به شبكه هيدروگرافي هيرمند» (0.217) درواقع در اين گروه معياري، بيشترين امتياز را كسب نموده است، همچنين از معيارهاي «عوامل محيط انساني» با كسب امتياز اول در گزينه «وسعت سكونتگاه قلعه ­اي» (0.473) در جايگاه برتر قرار گرفته است.

Investigating and prioritizing the centrality (political) of the Qajar fortified settlements areas in Sistan region of Iran requires studying effective environmental factors (natural and human) using appropriate methods, techniques and models. Therefore, the purpose of this paper is to investigate and prioritize existing criteria and indicators to determine the centrality of these settlements (9 cases) using the Analytic Network Process (ANP) model. In this regard, the research question is: Which castle settlement in the Qajar period played a more central political role in Sistan? The methodology used in this research is descriptive-analytical and comparative-historical and based on documentary (library) studies and field surveys. ArcGIS and Super Decisions software were used for data analysis. The results show that the highest priority rating in all castle settlements belongs to the "Sekuheh" option with a score of (0.233). Of the criteria “natural environmental factors” the option “relative slope against flood” (0.388) ranked first and the option “access to the hydrographic network of Hirmand” (0.217) gained the second rank and highest scores in this criterion group. Besides, gaining the top score in the option “the extent of castle settlement” (0.473), the criterion “human environmental factors” ranked top.