منازعات عثماني و صفوي در گيلان

Ottoman and Safavid Conflicts in Guilan

گيلان تا پيش از برآمدن صفويان از استقلال نسبي برخودار بود و به دست حكومت هاي محلي اداره مي شد. حاكمان محلي گيلان با حكومت هاي خارج از مرزهاي گيلان به ويژه صفوي و عثماني روابط سياسي و اقتصادي داشتند. حكومت هاي محلي گيلان به ويژه كياييان در به قدرت رساندن صفويان نقش موثري داشتند؛ از اين رو صفويان در آغاز با آنها به مدارا و تسامح رفتار كردند، اما پس از انتقال پايتخت صفويان به قزوين، استقلال سياسي آنها مخصوصا روابط آنها با عثمانيان را تاب نياوردند و گيلان به يكي از عرصه هاي ستيز بين عثماني و صفوي تبديل شد. پرسش اصلي مقاله بر چرايي و چگونگي منازعه بين دولت هاي عثماني و صفوي بر سر گيلان است. اين نوشتار با بررسي منابع تاريخي و تحليل آنها نشان داده است عثمانيان و صفويان براي به دست آوردن برتري مذهبي در گيلان و تسلط بر منابع اقتصادي به ويژه صنعت ابريشم و راه تجاري بين المللي آن با يكديگر رقابت مي كردند تا اينكه در نهايت با فتح گيلان به دست شاه عباس، بيشتر مردم گيلان به تشيع دوازده امامي گرايش يافته و منافع اقتصادي و تجاري گيلان، تماما در اختيار صفويان قرار گرفت.

Until the rise of the Safavids, Guilan enjoyed relative independence and was governed by local governments. Guilan's local rulers had political and economic relations with governments outside Guilan, especially the Safavids and the Ottomans. Guilan's local governments, especially the Karkiya dynasty, played an important role in the rising to power of the Safavids, so the Safavids were initially tolerant of them. However, after the transfer of the Safavid capital to Qazvin, their political independence, especially their relations with the Ottomans, was not bearable by the Safavids, so Guilan became one of the areas of conflict between the Ottomans and the Safavids. The main question of the present article concerns the why and the how of the conflicts between Ottoman and Safavid governments over Guilan. By examining historical sources and analyzing them, the findings show that the Ottomans and the Safavids were competing for religious dominance in Guilan and dominating economic resources, especially the silk industry and its international trade route until finally with the conquest of Guilan by Shāh Abbās, most people of Guilan inclined to the Twelve Shi'ites, and the economic and commercial interests of Guilan were entirely placed at the disposal of the Safavids.