القا جهش و ايجاد تنوع در توت‌فرنگي رقم كردستان با پرتودهي گاما و تعيين دُز مناسب پرتودهي

Mutation Induction and Creation of Variation in Strawberry, Kurdistan Cultivar, by Gamma Irradiation and Determination of Suitable Irradiation Dosage

در توت‌­فرنگي، به‌دليل تكثير غيرجنسي، تنوع ژنتيكي كم است. يكي از روش‌­هاي افزايش تنوع ژنتيكي به‌عنوان ابزاري مهم در به‌نژادي گياهان، استفاده از پرتوهاي گاما براي القا جهش است. به‌منظور تعيين دُز مناسب گاما براي ايجاد تنوع ژنتيكي در توت‌­­فرنگي رقم كردستان از طريق جهش و بررسي تأثير دُزهاي مختلف اشعه گاما (صفر (شاهد)، 15، 30، 60 و 90 گري) بر ويژگي‌هاي مختلف توت‌فرنگي، اين پژوهش در سال 92-1391 در دانشكده كشاورزي دانشگاه ياسوج اجرا شد. نتايج نشان داد كه گياهان پرتوديده نسبت به شاهد، داراي مقادير كمتري از نظر اغلب ويژگي‌هاي مورد بررسي، به­‌جز ويژگي‌هاي تعداد برگ، قند ميوه و آنتوسيانين ميوه، بودند. با افزايش شدت اشعه گاما، سطح برگ، طول ميوه، قطر ميوه، وزن تر و خشك ميوه، حجم ميوه، شكل و ميزان آب ميوه كاهش يافتند. از طرفي، پُربرگي و كوتولگي در گياهان پرتوديده افزايش يافت. دُز مناسب پرتودهي براي ايجاد جهش در توت­‌فرنگي رقم كردستان در آستانه 50 درصدي تلفات گياهان تحت تيمار اشعه گاما (LD50) بين 65 تا 70 گري بود. بنابراين، از پرتو گاما در محدوده پيشنهادي مي­توان براي ايجاد بيشترين تنوع ژنتيكي، با داشتن كمترين تلفات گياهي، در برنامه­‌هاي به‌نژادي توت‌فرنگي، از جمله براي افزايش كيفيت ميوه، استفاده كرد.

Genetic diversity in strawberry is low due to its asexual propagation. One method of increasing genetic diversity, as an important tool in plant breeding, is the use of gamma rays to induce mutation. In order to determine the appropriate dosage of gamma irradiation for genetic diversity creation by mutation in strawberry, Kurdistan cultivar, and to study the influence of various doses of gamma ray (zero (control), 15, 30, 60 and 90 gray) on different traits of strawbery, this research was conducted in Faculty of Agriculture, Yasouj University, in 2012-2013. Results showed that irradiated plants had a lower rates in comparison to the control plants for most of the studied characteristics, except for number of leaves, fruit sugar and anthocyanin. Leaf area, fruit length, fruit diameter, fruit fresh and dried weight, and fruit volume, shape, and juice decreased with an increase in the gamma irradiation dosage. Moreover, multifoliate and dwarfism were increased in the irradiated plants. The appropriate dosage of gamma irradiation for mutation induction in strawberry, Kurdistan cultivar, for threshold 50% plants mortality (LD50) treated by gamma ray, was approximately 65-70 gray. Therefore, gamma ray intensity in the recommended limit could be used for the highest genetic diversity creation with the lowest plant mortality in strawberry breeding programs such as in fruit quality improvement.