تبيين فرايند همكاري‌هاي قلمرويي در بهره‌برداري از قنات (مورد مطالعه: قنات حسن‌آباد، استان يزد)

ويژگي برجسته قنات حسن‌آباد به نقش آن در ايجاد همكاري‌هاي بين‌قلمرويي برمي‌گردد كه ميان سه حوزه مهريز، ده‌نو و حسن‌آباد در طول 40 كيلومتر پديد آمده و استمرار يافته است. مراقبت از قنات حسن‌آباد تا آخرين چاه كه در قلمروي مهريز واقع است صورت مي‌گيرد و دو قلمروي پايين‌دست در آن مشاركت دارند. در اين مقاله تلاش شده است تا با روش نظريه‌ زمينه‌اي به اين سؤال پاسخ داده شود كه چگونه جريان آبي مانند قنات حسن‌آباد توانسته است به همگرايي اجتماعي و همكاري ميان سه قلمروي ذينفع منجر گردد؟ به اين منظور مصاحبه‌شوندگان از مناطق پايين‌دست و بالادست با روش گلوله‌برفي انتخاب شدند و پرسش‌ها تا رسيدن به نقطه اشباع نظري ادامه پيدا كرد. سپس در مورد داده‌هاي ميداني، كدگذاري باز و محوري انجام شد و نهايتاً كدگذاري انتخابي صورت گرفت. روابط ميان مفاهيم در مدل مفهومي نشان داده شد و به‌صورت يافته‌هاي پژوهش شرح داده شدند. در منطقه نفوذ قنات حسن‌آباد، مدلي حاكم است كه آن را مدل «سود مشترك» ناميده‌ايم. در اين مدل، مجموعه‌اي از عوامل اجتماعي و اقتصادي به‌گونه‌اي ساختارمند منافع بالادست و پايين‌دست را به يكديگر گره مي‌زنند. يكي از مهم‌ترين عوامل مؤثر در اين مدل، گستردگي فضايي قنات است كه به قنات، نوعي ويژگي قلمرو‌گريزي مي‌دهد. درنتيجه، ديناميك قنات به كمرنگ شدن قلمرو و به‌تبع آن كاهش هويت قلمرويي منجر مي‌گردد و همين امر، امكان همكاري در دو سوي مرزهاي قلمرو را آسان‌تر مي‌كند.