تحليلي انتقادي بر تأثير فرهنگ ايران بر غزل مذكّر عربي

در اين مقاله، درباره تأثير فرهنگ و تمدن ايران بر غزل مذكر عربي بحث به ميان مي‌آيد. عمده بحث مطرح شده در اين مقاله به بيان نحوه تأثيرپذيري غزل مذكر عربي از فرهنگ و تمدن ايراني اختصاص يافته است. ازآنجا كه برخي، اين نوع غزل را برگرفته از فرهنگ ايراني مي‌دانند، جستار حاضر با روش تحليل محتوا و بر اساس مدارك موجود به بررسي انتقادي اين مساله پرداخته و با استناد به شواهد، ضعيف بودن چنين ادعاهايي را اثبات كرده است. اين مقاله گذشته از تبيين تأثير اندك فرهنگ ايران بر غزل مذكر، بر آن است انعكاس برخي از مفاهيم و مضامين غزل مذكر عربي را بر غزل فارسي بيان كند و با تطبيق نمونه‌هايي از آن‌ها، تأثيرپذيري سخن‌سرايان پارسي را از غزل مذكر عربي نشان دهد. درنهايت با بررسي اشعار فارسي و عربي، اين نتيجه حاصل مي‌شود كه مفاد اصلي توصيفات و مضمون آن‌ها تقريباً يكسان است، اگرچه كلمات و طرز بيان متفاوت است. لذا اين فرض تقويت مي‌شود كه تأثير و اثر دو فرهنگ ايراني و عربي گاه با گسترش دايره مفهومي و گاه بدون تصرف صورت پذيرفته است. هدف اين پژوهش نگاهي به جريان شكل‌گيري و تحول چكامه‌هاي عاشقانه دوره عباسي و بررسي ميزان تأثير ايرانيان در رواج اين نوع غزل است. شايد راه يافتن ايرانيان در دستگاه حكومت و دارا بودن سوابق متمدن ازيك‌طرف و نفوذ رجال ايراني در دستگاه‌هاي دولتي و معاشرت خلفا با آنان از طرف ديگر و تلاش در جهت همرنگ شدن با مظاهر تمدن ايرانيان، از علل مهم اين اظهارات باشد. وليكن همان‌گونه كه ملاحظه خواهيم ديد، زمينه‌ چنين تغيير و تحولي در ميان اعراب به دلايل مختلف، مهيا و مساعد بوده و فرهنگ ايراني يكي از عناصر مؤثر در اين نوع غزل بوده است.