واكاوي اصول تعامل اخلاقي پليس با جامعه در آثار حِسبه‌نويسان

ارتقاي سطح كمّي و كيفي تعامل پليس و جامعه كه به افزايش سرمايۀ اجتماعي اين سازمان منجر مي‌شود، از دغدغه‌هاي مهم در مديريّت پليس جامعه‌محور است. حاكم شدن اخلاق بر رفتار پليس مي‌تواند نقش مهمّي در اين زمينه داشته باشد. از سوي ديگر، در آثار دانشمندان اسلامي، عمدۀ مباحث مربوط به نحوۀ تعامل مجري قانون با مردم، به منابعي مربوط است كه به امر حسبه پرداخته‌اند و در خلال آن‌ها به فرد محتسب، توصيه‌هايي اخلاقي شده است؛ و لذا اين آثار مي‌توانند منابع مناسبي براي واكاوي اصول تعامل اخلاقي پليس با جامعه، در جوامع كنوني باشند. در اين نوشتار با رجوع به آثار حسبه‌نويسان، توصيه‌هاي اخلاقي آن‌ها به فرد محتسب به عنوان ضابط قانون، جمع‌آوري شده و با در نظر گرفتن مهم‌ترين وظايف سازمان پليس در جوامع كنوني، نحوۀ كاربست آن‌ها توسّط اين سازمان، تبيين شده است. در نتيجۀ اين پژوهش، مشخّص مي‌شود كه چهار اصل «صلابت و اقتدار»، «بي‌نيازي و غنا»، «تعهّد و التزام عملي به قانون» و «ترحّم و مهرورزي»، اصولي هستند كه مي‌توان آن‌ها را در توصيه‌هاي حسبه‌نويسان مشاهده كرد. در نگاه اوّل، برخي از اين اصول، در تقابل با برخي ديگر به نظر مي‌آيند، امّا انجام يك تبيين مفهومي درست از معناي اين اصول اخلاقي در تعامل پليس و جامعه و نيز افزايش بصيرت پليس در شناخت مورد و تشخيص اصل اخلاقي حاكم در هنگام تزاحم اين اصول، از جمله بايسته‌هايي هستند كه مي‌توانند مسير را براي اجرايي شدن آن‌ها هموار كنند.