نقالي؛ گفتمان فرهنگ ديني در عصر صفوي واكاوي نقل ديني در منظومه زَرّين‌قَبانامه

زرين قبانامه، از سَراينده اي ناشناس، يكي از متون منظوم پهلوانيِ نقالي/عاميانه در دوره‏ي صفوي است. ناظم زَرّين‏قَبانامه، گاهي داستان هاي متن را از زبان پير گوهرفروش و ترجمان نقل كرده است كه قرينه‌اي بر شفاهي/ شنيداري بودن روايات منظومه به شمار مي آيد. پرسش اصلي مقاله ي حاضر اين است كه: منظومه هاي نقالي از جمله زرين قبانامه چه نقش و تأثيري در گفتمان فرهنگ ديني عصر صفوي داشته‏اند؟ در پاسخ به اين پرسش، به شيوه ي تحليلي و با روش كمي در گزينش داده‏ها، و با روش كيفي در تحليل يافته ها، به بررسي موضوع مقاله پرداخته شده و اين نتيجه به‏دست آمده است كه نقالي راهي براي تبليغ و ترويج مذهب در دوره ي صفوي بوده است. تاريخ نقالي در ايران نشان مي‏دهد از قرن سوم هجري كه ايرانيان به نقل داستان‏ها و حكايت‏هاي حماسي مي‏پرداختند تا با نفوذ اعراب مبارزه كنند؛ با پيدايش گرايش شيعه و سني كه دو گروه مناقب‏خوان و فضايل‏خوان را دربرابر هم قرار داد، نقالي پيشه‏اي تأثير گذار بر گفتمان ديني عصر خود بوده است؛ به‏ويژه در دوران صفوي كه عصر رونق شاهنامه‏خوانان و نقالان است و گاه ميان روايت‏هاي حماسي يلان و پهلوانان با مذهب رايج احساس تعارض ايجاد مي‏شده است، نقالي، گفتمان فرهنگ ديني به‏شمار مي‏آيد.