تحليل تطبيقي-كيفي عوامل مؤثر بر توليد علم در سطح كلان

نويسنده در مطالعۀ پيش رو درصدد است كه بداند يك جامعه بايد چه شرايطي داشته باشد تا به‌موازات برابري در آموزش عالي، به توسعۀ علمي نيز دست يابد. در اين زمينه با استفاده از منطق فازي، استخراج شرايط لازم و كافي و شناخت سازوكار علي وقوع نتيجه (توسعۀ علمي) مدنظر قرار گرفت. به‌طور كلي پنج مسير علي با كفايت نظري مقبول به دست آمد؛ اما به‌دليل پوشش نظري و تجربي بيشتر، تنها يك مسير علي داراي اهميت نظري و تجربي تشخيص داده شد. نتايج مسير علي منتخب نشان دادند تكثر كنشگر علمي تنها در شرايطي ممكن است سبب توسعۀ علمي شود كه جامعه ازنظر داشتن اقتصادي پويا و مبتني بر توليد در شرايط مطلوبي باشد و ضمن ادغام متقارن در نظام جهاني از بعد اقتصادي، فرهنگي و اجتماعي، توان رقابت‌پذيري زيادي در عرصۀ بين‌المللي داشته باشد. به عبارت ديگر، نتايج نشان مي‌دهند تكثر كنشگر علمي به‌طور جداگانه تنها يكي از شروط لازم توسعۀ علمي است و براي تحقق توسعۀ علمي بايد با عوامل ذكرشده تركيب شود. ذكر اين نكته ضروري است كه بين مسيرهاي علي، داشتن اقتصادي پويا و مبتني بر توليد، تنها شرطي بود كه در تمام آنها ظاهر شد؛ به‌طوري كه موردي يافت نشد كه در نبودن اقتصادي مولد، تكثر كنشگران علمي سبب توسعۀ علمي شود.