رزم گودرز و پيران (جستاري درباره يك منبع ناشناخته شاهنامه فردوسي)

در دوره ساسانيان كتاب‌هاي زيادي درباره تاريخ، حماسه، قصّه، داستان‌هاي عاشقانه و افسانه‌هاي باستاني ايراني وجود داشته است. پس از نابودي ساسانيان، بسياري از اين كتاب‌ها در گذشتِ روزگاران ناپديد گشتند و پاره‌اي نيز در سده‌هاي نخستين اسلامي از پهلوي به عربي ترجمه شدند. كتاب ناشناخته «رزم گودرز و پيران» يكي از آنهاست. در پژوهش‌هايي كه درباره ادبيات پهلوي و سُنَّت شاهنامه‌سَرايي در ايران انجام شده‌اند هيچگونه اشاره‌اي به كتاب پهلوي «رزم گودرز و پيران» و ترجمه عربي آن به نام «حرب جوذرز و پيران» به چشم نمي‌آيد. با اين همه، اشاره روشن ابوعبدالله احمد بن محمَّد بن اسحاق به ابراهيم ـ ابن‌فَقيه هَمَداني، جغرافيادان ايراني سده دوّم و سوم هجري، به كتاب «حرب جوذرز و پيران» و آوردن گفتاري از نامه مفصّل پيران به گودرز از اين كتاب، آشكارا گواه است كه كتابي پهلوي به نام «رزم گودرز و پيران» وجود داشته است و اين داستان حماسي، همانند بسياري ديگر از كتاب‌هاي پهلوي در سده دوّم/ سوم هجري به زبان عربي نيز ترجمه شده است. از سوي ديگر، گفتاري كه ابن‌فقيه هَمَداني از نامه پيران به گودرز از كتاب «حرب جوذرز و پيران» آورده است، چنان با همين گفتار از نامه پيران به گودرز در شاهنامه فردوسي همانندي دارد كه بايد انگاشت گردآورندگان «شاهنامه ابومنصوري» كتاب پهلوي «رزم گودرز و پيران» را مي‌شناخته‌اند و منبع آن‌ها در نوشتن داستان نبرد «دوازده رخ» يا «رزم گودرز و پيران»، كتاب پهلويِ «رزم گودرز و پيران» بوده است. همچنين نام نبرد «دوازده رخ» در چند دست‌نوشته شاهنامه فردوسي، «رزم گودرز و پيران» آمده است و اين نبرد بزرگي بود در كين‌خواهي خون سياوش از تورانيان و احتمالاً نام اوّليه اين نبرد كين‌خواهانه در شاهنامه، «رزم گودرز و پيران» بوده است و سپس به‌دليل نبرد يازده يا دوازده هماورد ايراني و توراني با همديگر در پايانِ اين جنگ، نام «يازده رخ» و يا «دوازده رخ» گرفته است.