گويش‌شناسي ادراكي؛ مطالعه‌اي موردي از تركي‌آذري در شهرستان شبستر

گويش‌شناسي ادراكي حوزه‌اي است كه در آن درك و نگرش اهل زبان نسبت به مفاهيمي مانند مرزبندي جغرافيايي گويشِ خود و گويش‌هاي مناطق مجاور، اعتبار و منزلت اجتماعي گويش‌ها و نظاير آن مورد بررسي قرار مي‌گيرد. در اين پژوهش 64 گويشورِ چهار منطقه از شهرستان شبستر در شمال غرب تبريز (شامل شهرهاي شبستر، شندآباد، دريان و خامنه) به طور تصادفي به عنوان آزمودني‌هاي پژوهش انتخاب شدند. سپس محقق به كمك چهار نمونۀ صوتي ضبط شده از چهار منطقۀ مذكور و يك پرسشنامه محققساخته، نگرش آزمودني‌ها را در بارۀ نمونه‌هاي صوتي ارزيابي كرد. يافته‌ها نشان مي‌دهد كه گروه ميان‌سال و نيز گروه زنان در تشخيص دوري/نزديكي گونۀ زباني و نيز (غير)همشهري بودن  گوينده، موفق‌تر از گروه جوان و گروه مردان عمل مي‌كنند و اين امر با نتايج برخي مطالعات پيشين مانند ديركز(2002) در آلمان كاملاً سازگار است. به اين ترتيب درمي‌يابيم كه در منطقۀ مورد مطالعه، ميان‌سالان و زنان زبان‌آگاه‌ترند. همچنين مشخص شد كه مركزيت اداري و اقتصادي يك منطقه (شهر شبستر) باعث مي‌شود تا گونۀ به كاررفته در آن منطقه از نظر گويشوران، گونۀ شهري تلقي شود.  يكي ديگر از يافته‌هاي قابل تأمل در مطالعۀ حاضر اين است كه برخلاف پيش‌فرض رايج در مطالعات جامعه‌شناسي زبان، گونۀ زباني كم‌جمعيت ترين شهر منطقۀ مورد مطالعه – خامنه معتبرتر از ساير مناطق تشخيص داده شده است.