چندمعنايي پسوند «-ي» فارسي: كندوكاوي در چهارچوب ساختواژۀ ساختي

هدف از پژوهش پيش رو آن است كه يكي از پربسامدترين پسوندهاي اشتقاقي زبان فارسي، يعني «ي» واكاوي و سويه هاي گوناگون ساختاري و معنايي/ كاركردي آن بررسي شود. اين پژوهش رويكردي ساخت بنياد دارد و در چهارچوب نظري ساختواژۀ ساختي است كه مي كوشد به روش توصيفي تحليلي الگوهاي واژه سازي را بر پايۀ مفهوم «ساخت» و «طرح‌واره‌هاي ساختي» تبيين نمايد و روابط پايگاني و شبكه اي ميان طرح‌واره‌ها و زيرطرح واره ها را به گونه اي سامانمند نشان دهد. داده هاي اين پژوهش برگرفته از پيكرۀ ساختواژۀ خود نگارندگان است كه بيش از 8000 واژۀ مشتق و مركب فارسي را در برمي‌گيرد. در كنار آن، از كتاب فرهنگ بزرگ سخن انوري (1381) نيز استفاده شده است. يافته هاي پژوهش گوياي آن است كه پسوند «ي» داراي 38 معنا/ كاركرد گوناگون است؛ بنابراين اين پسوند قابليت چندمعنايي بسيار بالايي دارد و همواره معنا/ كاركردهاي تازه‌اي را نيز مي پذيرد. چندمعنايي كه در اينجا با آن رو به رو هستيم، نه در سطح واژه هاي عيني، بلكه در سطح طرح‌واره‌هاي انتزاعي قابل تبيين است و از اين رو آن را چندمعنايي ساختي مي نامند. به سخن ديگر، نظريۀ ساختواژۀ ساختي ما را به برداشت و مفهوم تازه اي از چندمعنايي مي‌رساند كه همانا چندمعنايي پايگاني (سلسله مراتبي) و چندمرحله اي در سطح ساخت هاي انتزاعي زبان است.