ارزيابي خدمات اكوسيستمي تالاب‌ها براساس طبقه بندي ساختارها و كاركردهاي هيدرولوژيكي -اكولوژيكي (مطالعه موردي: تالاب شادگان)

تالاب ها در شرايط پيچيده اكولوژيكي، هيدرولوژيكي و زمين‌شناسي شكل مي گيرند و طيفي از خدمات اكوسيستمي را عرضه مي كنند. امروزه شناخت رو به رشدي از خدمات و منافع حاصل از اكوسيستم‌هاي تالابي براي جوامع انساني به وجود آمده است. شناخت و ارزيابي خدمات تالاب و همچنين مديريت تهديدهاي انساني و طبيعي تأثيرگذار بر آن ، افزون بر حفظ انسجام اكولوژيكي تالاب مي تواند بر اقتصاد جوامع محلّي وابسته به آن نيز مؤثّر باشد. تالاب شادگان به دليل تنوّع ساختار اكولوژيكي و همچنين نقش كليدي آن در مهار پديده گردوغبار براي بررسي انتخاب شده است. هدف نوشتار پيش رو به‌كارگيري مفهوم خدمات اكوسيستمي در ارزيابي و مديريت شرايط اكولوژيكي تالاب ها است كه رهيافتي براي تداوم عرضه خدمات اكوسيستمي، تخصيص بهينه منابع تالاب و مديريت مؤثّر آن‌ها ارائه مي كند؛ بدين منظور چارچوب هيدرولوژيكي اكولوژيكي براساس ويژگي هاي ساختاري، كاركردها، خدمات تالاب و همچنين فشارهاي وارده بر آن‌ها تدوين شده است كه طبق مدل آبشار خدمات اكوسيستمي، ساختار اصلي آن را دو حوزه اكولوژيكي و اقتصادي اجتماعي تشكيل مي‌دهند. در شناسايي مشخّصه هاي ساختاري و هيدرولوژيكي تالاب‌ از طبقه‌بندي هاي تالاب ها استفاده شده است. نتايج پژوهش نشان مي‌دهد كه تالاب شادگان در سه كلاس رودخانه اي، مصبي و دريايي شكل گرفته است. بخش رودخانه اي براي كاركردهاي هيدرولوژيكي و بيوژئوشيميايي مانند ذخيره و نگهداشت آب، نگهداشت رسوبات و ذرّات، انتقال و تبديل موادّ مغذّي، ترسيب كربن و تمامي كاركردهاي اكولوژيكي پتانسيل زيادي دارد. بخش هاي مصبي و دريايي براي تثبيت خطّ ساحلي، انتقال و تبديل موادّ مغذّي، ترسيب كربن، زيستگاه آبزيان، زيستگاه پرندگان آبزي و زيستگاه حيات وحش پتانسيل زيادي دارند؛ بنابراين تالاب شادگان انواع خدمات اكوسيستمي (توليدكنندگي، تنظيم كنندگي، زيستگاهي و فرهنگي) را عرضه مي كند. براساس نتايج ماتريس سازگاري، روابط حمايتي و مثبت ميان خدمات تالاب غالب است و بيشترين ارتباط رقابتي ميان خدمات توليدكنندگي و تنظيم كنندگي است.