عنوان مقاله :
تبيين پديده‌ي پراكنده‌رويي در منطقه‌هاي كلان‌شهري؛ مورد پژوهي: منطقه‌ي كلان‌شهري شيراز
پديد آورندگان :
ندايي‌طوسي ، سحر دانشگاه شهيد بهشتي - دانشكده معماري و شهرسازي , باقري ، باقر دانشگاه شهيد بهشتي - دانشكده معماري و شهرسازي
كليدواژه :
پراكنده‌رويي , سرانه‌ي مصرف زمين , تحليل مسير , منطقه‌ي كلان‌شهري شيراز
چكيده فارسي :
پديده‌ي پراكنده‌رويي، توسعه‌ي كالبدي كم‌تراكم، بدون برنامه و جسته‌گريخته‌اي كه با گسترش نامحدود به نواحي پيراموني غالباً داراي ارزش طبيعي شهر مشخص مي‌شود، در سال‌هاي اخير به يكي از چالش‌‌هاي اصلي برنامه‌ريزي توسعه‌ي فضايي شهرهاي سرتاسر جهان مبدل شده است. در اين رابطه پژوهش پيشِ‌ِ‌رو بر آن است تا با هدف برنامه‌ريزي رويارويي با پديده‌ي پراكنده‌رويي در موردپژوهي منطقه‌ي كلان‌شهري شيراز، از طريق شناسايي پيش‌ران‌هاي اثرگذار، چارچوب جامع و يكپارچه‌اي پيشنهاد دهد. روش اصلي منتخب مقاله، كه پژوهشي تبيني به شمار مي‌رود، با نيت شناسايي روابط سببي اثرگذار بر وقوع پديده‌ي پراكنده‌رويي، روش آماري مبتني بر تحليل مسير در كنار روش‌هاي تحليل فضايي همچون تحليل هولدرن و ANN است. داده‌هاي مورداستفاده از نوع داده‌هاي ثانويه و در قالب سري زماني بوده كه بخشي از سرشماري‌هاي نفوس و مسكن مركز آمار ايران و بخشي نيز از طرح هاي جامع، مجموعه شهري و ناحيه شيراز بهره گيري شده است. نتايج تحليل‌هاي صورت‌پذيرفته، نشان‌گر آن است كه شدت پراكنده‌روييِ به وقوع پيوسته رابطه‌ي مستقيمي با فاصله از مركز كلان‌شهر شيراز دارد. بررسي شاخص ها و پيش‌ران‌هاي اثرگذار بر وقوع پديده‌ي پراكنده‌رويي در منطقه‌ي‌كلان‌شهري شيراز گوياي آن است كه برخلاف بسياري از تجارب مرور شده، عامل سرانه‌ي مصرف زمين عامل اصلي نبوده و رشد جمعيّت ناشي از فرصت‌هاي شغلي، بالاتر بودن درآمد نسبي خانوار، سياست‌هاي توسعه‌ي مسكن ارزان‌قيمت پيرامون كلان‌شهر شيراز در قالب شهرك‌هاي متعدد مسكوني از عوامل اصلي قلمداد مي‌شوند. همچنين جذب جمعيّت خلاق، ناشي از توسعه‌ي اقتصادِ دانشي و نيز پيشرفت زيرساخت‌هاي فناوري اطلاعات و ارتباطات، اثرگذاري معكوسي بر وقوع پراكنده‌رويي داشته است؛ توسعه‌ي شهري مبتني بر اتومبيل نيز در نهايت از طريق تحريك پراكنش شهري در نواحي ارزشمند طبيعي و روستايي باعث تشديد اين پديده شده است. براساس پيشنهادهاي نهايي مقاله در خصوص رويارويي با پديده پراكنده‌رويي، توسل يك‌سويه بر راهكارهاي مرسومي همچون افزايش تراكم ساختماني و توسعه‌ي ميان‌افزا و در نتيجه كاهش سرانه‌ي مصرف زمين به تنهايي مؤثر نخواهد بود؛ بلكه در نظر گرفتن نقش عوامل شناسايي‌شده در اولويّت‌هاي برنامه‌اي و تخصيص منابع، هم‌زمان با توجه به روابط سببي برقرار ميان آن‌ها، ضروري است.
عنوان نشريه :
جغرافيا و توسعه
