تأثير فعاليّت تكتونيكي بر مورفولوژي نيمرخ طولي رودخانه مطالعه موردي: رودخانه پل‌رود (شمال ايران)

نيمرخ طولي رودخانه ها اطلاعات ارزشمندي در مورد تغييرات شرايط حاكم بر حوضه هاي آبريز در اختيار مي گذارد. به همين علت اين موضوع همواره مورد علاقه محققان مختلف بوده است. با بررسي شكل نيمرخ طولي رودخانه ها مي توان وضعيت فعاليّت هاي تكتونيكي در منطقه را مورد بررسي قرار داد. در اين تحقيق، شكل نيمرخ طولي حوضه‌ي آبريزرودخانه پل‌رود و عوامل مؤثر بر آن بررسي شد. جهت انجام اين پژوهش، محدوده ي مورد بررسي را به 10 حوضه و زير حوضه تقسيم و در هر يك از اين حوضه ها زير حوضه ها، نوع جريان، ميزان فعاليّت هاي تكتونيكي و نقاط خروج از حالت توازن در شكل نيمرخ طولي رودخانه را مشخص نموديم. در ارزيابي تكتونيك نيمرخ رودخانه هاي حوضه ها و زير حوضه هاي مورد بررسي از برخي از شاخص هاي تكنونيك فعال Hi، شاخص SL و همچنين ترسيم نمودار Ds  استفاده شده است. نتايج به دست آمده از محاسبه‌ي شاخص هاي انتگرال هيپسومتري و شاخص SL در اين حوضه ها زيرحوضه ها نيز بيانگر نرخ ملايم فعاليّت هاي تكتونيكي و بالاآمدگي است. عامل تشكيل نيك پوينت ها و شكست ها در حوضه و زيرحوضه هاي پل‌رود، شلمان و جيركل تغييرات ليتولوژي مي باشد. به عبارتي تغييرات ليتولوژي در اين 3 حوضه و زيرحوضه سبب عدم توازن شكل نيمرخ طولي رودخانه شده است. مقدار انتگرال هيپسومتري در حوضه‌ي زيرحوضه هاي پل‌رود، شلمان و جيركل به ترتيب برابر با 0.79، 0.59 و 0.38 است. اين مقادير حاكي از ميزان نسبتاً بالاي فعاليّت هاي تكتونيكي در اين 3 حوضه است، با اين حال در اين حوضه ها و زير حوضه ها عامل تشكيل شكست ها و عدم توازن در نيمرخ طولي رودخانه، تغييرات ليتولوژي است. مقادير انتگرال هيپسومتري در زيرحوضه هاي سله چال، عسگرآباد، چالك رود و سرخ قله بترتيب 0.54، 0.6، 0.45 و 0.44 است كه نشان از نرخ ملايم تكتونيك در زيرحوضه هاي چالك رود و سرخ قله و نيز نرخ نسبتاً بالاي تكتونيك در زيرحوضه هاي عسگرآباد و سله چال است. عامل ايجاد عدم تعادل و شكست در نيمرخ طولي رودخانه در اين حوضه و زيرحوضه تركيبي از عوامل تكتونيك و ليتولوژي است. بيشترين آنومالي شاخص SL در زير حوضه هاي عسگرآباد، شلمان، سله چال است كه از لحاظ ليتولوژي در رده بالا و مقاوم مي‌باشند، بقيه آنومالي هاي حوضه ها و زير حوضه هاي ناحيه ي مورد مطالعه داراي مقادير شاخص SL متوسط تا پايين هستند، در نهايت با بررسي انجام گرفته در اين حوضه و نتاج حاصل مشخص گرديد كه شكل نيمرخ طولي رودخانه پل‌رود بيشتر تابع تغييرات ليتولوژي است و فرآيندهاي تكتونيكي تأثير كمتري در آن داشته اند.