تحليلي بر روند گسترش كالبدي - فضايي كلانشهر مشهد و افزايش آسيب پذيري در برابر زلزله

زﻣﻴﻦﻟﺮزه ﻳﻜﻲ از ﭘﺪﻳﺪهﻫﺎي ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻛﺮه زﻣﻴﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺻﻮرت روﻳﺪاد در ﻣﻨﺎﻃﻖ  ﭘﺮﺟﻤﻌﻴـﺖ  ﺧﺴـﺎرات  ﺟـﺎﻧﻲ و ﻣﺎﻟﻲ را ﺑﻪ ﺑﺎر ﺧﻮاﻫﺪآورد. كلان‌شهر مشهد به ‌عنوان دومين كلان‌شهر ايران داراي گسترش فيزيكي در ابعاد مختلف و به‌ صورت پراكنده است. در اين پژوهش تأثير توسعه فضايي شهر مشهد در افزايش آسيب‌پذيري زلزله بررسي‌شده است. روش تحقيق در مقاله حاضر تحليلي توصيفي بوده و با بهره‌گيري از مدل‌هاي آنتروپي شانون و هلدرن به تحليل چگونگي گسترش كالبدي فضايي اين شهر پرداخته ‌شده است. اهداف اين تحقيق شامل مشخص كردن وضعيت گسترش فيزيكي شهر مشهد در سال‌هاي اخير، تبيين رابطه افزايش جمعيت شهري و رشد كلان‌شهر مشهد و بررسي وضعيت گسترش فيزيكي شهر مشهد در ارتباط با آسيب‌پذيري ناشي از زلزله است. نتايج حاصل از مدل آنتروپي شانون، نشان مي‌دهد كه الگوي گسترش شهر افقي و پراكنده بوده و بنا بر مدل هلدرن، در گسترش فيزيكي شهر مشهد، 82 درصد ناشي از رشد جمعيت بوده و 18 درصد رشد شهر مربوط به رشد افقي شهر است. اين رشد ناهماهنگ و غيراصولي شهر مشهد به ‌ويژه در چند دهه اخير و ساخت‌وساز در حريم گسل‌ها نشان مي‌دهد كه در صورت وقوع زلزله‌اي در مشهد، تلفات و صدمات جبران‌ناپذيري به اين شهر وارد خواهد شد؛ بنابراين، مهم‌ترين عامل افزايش آسيب‌پذيري زمين‌لرزه‌اي شهر مشهد را مي‌توان، گسترش افقي و بدون برنامه شهر دانست.