تحليل نقش روش زندگي طبقات اجتماعي در الگوي مسكن؛ نمونۀ موردي: خانه‌هاي اواخر دورۀ قاجار و اوايل پهلوي در اردبيل

بيان مسئله: انسان‌ها بر مبناي شيوۀ زندگي خود، نحوۀ سازماندهي، نوع و ساختار سكونتگاه‌هاي خود را شكل مي‌دهند. در يك محيط ثابت وجود اختلاف‌هايي در سرمايه‌هاي اجتماعي، اقتصادي، فرهنگي‌ و نمادين به شكل‌گيري طبقات اجتماعي مختلف و بالطبع به تفاوت‌هايي در روش زندگي مي‌انجامد. بر همين اساس جستجو در چگونگي اثرپذيري الگو و ساختار خانه‌هاي طبقات اعيان و متوسط شهري اردبيل در اواخر دورۀ قاجار و اوايل دورۀ پهلوي از وضعيت طبقۀ اجتماعي ساكنان، از طريق بررسي تمايزها در تركيب سرمايه‌ها و روش زندگي، مسئلۀ اصلي تحقيق را شكل داده است.هدف: اهميت و ضرورت تحقيق در توجه به گونه‌هاي مختلف مسكن، به‌ويژه خانه‌هاي طبقۀ متوسط، پرتوافكني بر بخشي از تاريخ معماري شهر اردبيل و توجه به نقش مؤلفه‌هاي غيركالبدي (فرهنگ و جامعه) در معماري مسكوني است. تبيين تأثير سرمايه‌‌هاي طبقات اعيان و متوسط جامعه در شيوۀ زندگي، و چگونگي اثرپذيري ساختار خانه‌ها از روش زندگي در نمونه‌هاي موردي هدف تحقيق حاضر است.روش تحقيق: روش تحقيق توصيفي‌تحليلي است. پس از تحليل ابعاد كالبدي‌فضايي خانه‌ها، طي يك بررسي تطبيقي، تأثير روش زندگي بر ساختار خانه‌ها براساس نسبت‌هاي سرمايه‌ در طبقات اعيان و متوسط مورد بحث قرار گرفته است. اطلاعات مورد نياز از طريق روش‌هاي مطالعات اسنادي، مصاحبه، مشاهده و بررسي‌هاي ميداني استخراج شده است.نتيجه‌گيري: براساس نتايج تحقيق، تفاوت عمده ميان طبقات اعيان و متوسط شهر اردبيل در اواخر دورۀ قاجار و اوايل پهلوي كه موجب تفاوت‌هاي كالبدي و فضايي در خانه‌ها شده است، متأثر از ميزان سرمايه‌هاي اقتصادي آنها بوده است. مردم اردبيل در بسياري از مؤلفه‌هاي سرمايه‌هاي اجتماعي و فرهنگي داراي اشتراكاتي با يكديگر بوده‌اند. در اين ميان آنچه موجب تمايز طبقات مي‌شده، نوع برخورد متفاوت در قبال اين مؤلفه‌ها بوده است، به‌نحوي‌ كه طبقۀ‌ اعيان اغلب در مواجهه با موضوعاتي چون جايگاه، روابط و هويت اجتماعي، سليقه، ذائقه و... به ‌صورت پرتكلف‌تر و همراه با القاي حس تمايز و تفاخر عمل مي‌كردند. نمود فضاييكالبدي اين موارد را مي‌توان در ورودي، نما، فضاي مهمان، فضاهاي خدماتي، اثاث خانه، تزئينات و... در خانه‌هاي طبقۀ اعيان و متوسط مشاهده كرد.