نقش آيين گذار در ساختار كالبدي حمام‌هاي عمومي ايران

بيان مسئله: نظافت و طهارت از اهميت بسياري در دين اسلام برخوردار است. اين اهميت در توجه فراوان به گونه‌اي از معماري به نام حمام بيشتر تجلي يافته است. حمام‌ها علاوه بر ويژگي‌هاي كالبدي و مادي داراي ويژگي‌هاي آييني و غيرمادي نيز هستند كه براي شناخت آنها بايد ساختار كالبدي مشترك حمام‌هاي عمومي مورد مطالعه قرار گيرند. البته بايد در نظر داشت كه اين ساختار مشترك در معماري و به‌ويژه معماري سنتي رابطۀ مستقيم با عملكرد بنا دارد و در حقيقت هر بنا براي عملكردي ويژه و با طرحي متناسب با آن به‌وجود مي‌آمده است. يكي از كاركردهاي اصلي حمام انجام آيين طهارت است و مطابق نظر اغلب محققان آيين‌هاي تطهير در زمرۀ آيين‌هاي گذار قرار دارند. حال اين پرسش مطرح مي‌شود كه آيين گذار چه نقشي در ساختار كالبدي حمام‌هاي عمومي ايراني داشته است؟هدف پژوهش: آنچه پژوهش حاضر در فرجام كار بر آن تأكيد دارد يافتن تأثير آيين‌هاي گذار بر كالبد حمام‌هاي عمومي ايراني است. نتايج مطالعۀ حاضر نشان مي‌دهد كه ساختار سه‌بخشي آيين گذار به‌عنوان مفهومي الهام‌بخش در طرح معماري حمام مورد توجه بوده است. روش پژوهش: براي بررسي نقش آيين گذار در ساختار كالبدي حمام‌هاي عمومي ايران، با توجه به الزامات پژوهش و ضمن بهره‌گيري از نوع پژوهش استدلال منطقي، به‌صورت توأمان از روش تفسيري تاريخي نيز استفاده مي‌شود. گردآوري اطلاعات لازم پژوهش نيز از طريق مطالعات اسنادي و منابع كتابخانه‌اي است.نتيجه‌گيري: آفرينش فضاي معماري علاوه برعملكرد بنا از ريشه هاي فرهنگي و اعتقادي جامعه تأثير مي‌پذيرد. در شكل‌گيري ساختار سه‌بخشي حمام‌هاي ايراني كه شامل بينه، مياندر وگرمخانه است در كنار تثيرعوامل اقليمي و عملكردي، ارتباط معنا داري با مراحل سه گانه آيين گذار و همچنين آداب استحمام و تطهير مي توان يافت كه نشان از توجه به جنبه محتوايي و آييني در طرح حمام هاي سنتي ايران است.