تحليلِ تطبيقيِ مشبّه و مشبّه‌‌به‌‌هاي سعدي شيرازي و شفيعي‌‌كدكني

در اين مقاله تشبيهات 50 غزل عاشقانۀ سعدي شيرازي و دفتر «غزل براي گُل آفتابگردان» شفيعي‌‌كدكني، از منظر «مشبّه و مشبّه‌‌به»، «تكرار در تشبيهات» و «شيوه‌‌هاي نو كردن آن» مورد تطبيق و بررسي قرار گرفت. مقايسه تطبيقي تشبيهات اين دو نماينده ديروز و امروز، آشكار كنندۀ برخورد دو نگاه و دو تجربه در عرصه تشبيهات است. ازاين رو در اين مقاله با دسته‌‌بندي كردن عناصر، تطبيق و تحليلِ تشبيهات و ارائه نمودارهايي، ميزان ابتكار و تقليد گويندگان مشخص شد. از رهرو اين تطبيق و بررسي دريافتيم كه مشبّه در دفتر شفيعي‌‌كدكني و مشبّه‌‌به در غزل‌‌هاي منتخب سعدي از تنوع و تعدّد بيشتري برخوردار است. تعدّدِ مشبّه، يعني تعدّد فكر و انديشه و گستردگي موضوع را منجر مي‌‌شود؛ حال آن‌‌كه تعدّد مشبّه‌‌به، يعني تنوّع مضمون، اغراق و مبالغه. همچنين در اين پژوهش دريافتيم كه سعدي از تشبيهات: تفضيل، مضمر، مقيّد ‌‌كردن و واژگان مترادف، براي رفع تكرار مشبّه‌‌هاي خود استفاده كرده است؛ در مقابل شفيعي‌‌كدكني مقيّد كردن مشبّه و همراه شدن تشبيه با ديگر صنايع زيبايي‌‌ساز را براي رهايي از تكرار برگزيده است و از آنجا كه خيال او تشبيهات جديدي را ابداع نموده‌‌، كمتر از شگردهاي گريز از تكرار تشبيه قدما چون: تشبيه معكوس، تفضيل و... بهره برده است. همچنين شفيعي‌‌كدكني براي رهايي از تكرار در مشبّه‌‌به، از لطيف كردن تشبيه سود جسته كه كاري نو و بديع محسوب مي‌‌شود و شيخ اجل بدان توجهي نداشته است.