نمادينگي اژدها در عرفان و دين و بن‌مايه‌هاي اساطيري آن

اژدها در اساطير اغلب ملل، نقش‌هاي مهمّي ايفا مي‌كند و داراي دو سويۀ منفي و مثبت است؛ در نمادگرايي منفي، موجود اهريمني، ديو خشكسالي و بازدارنده آب‌ها، بلا و بيماري، هرج و مرج و آشوب ازلي است و در نمادگرايي مثبت، كاركردهايي چون مادر كائنات، نخستين آفريده كه آفرينش بدان بستگي دارد، نخستين شهريار، آورنده باران، زايا، ناميرا، نيروي خورشيد و پديدآورنده فصول و شب و روز، نگهبان گنج‌هاي مخفي، خداگونگي، درمان بيماري، عامل كشف راز و آگاهي‌دهندگي دارد. مفهوم اساطيري اژدها در دو وجهه مثبت و منفي به عنوان نيروي اصلي اهريمن(شيطان)، دشمن آفرينش انسان و عامل هبوط و رمز تجلّي حقّ در دين‌هاي گوناگون نمود پيدا كرده است. در اغلب نحله‌هاي عرفاني نيز شاهد كاركردهاي نمادين اژدها هستيم. در مقاله حاضر، نگارندگان با هدف كاويدن ريشه نقش‌هاي اژدها در عرفان و با استفاده از روش تحليل محتوا، كاركردهاي اژدها در اساطير و عرفان را واكاوي نموده و به اين نتيجه رسيده‌اند كه در عرفان، اژدها در چهرۀ منفي خود نماد نفس و در شكل مثبتش به عنوان مظهر طاعت و نيروي حق، رخ نموده است و با توجّه به پيشينۀ اژدها در اساطير ملل مختلف: نمادينگي نفس در عرفان، ريشه در كاركرد اژدها در اساطير، به عنوان نماد هرج و مرج، دشمني حقيقت و جهل دارد و نمادينگي نيروي حقّ، از قداست و خداگونگي اژدها در اساطير ملل مختلف، سرچشمه گرفته است.