شگردهاي انتقادي در رسالۀ مجديّه

ميرزا محمّدخان مجدالملك از رجال سياسي و يكي از منتقدان و نويسندگان عصر قاجار است و «رسالۀ مجديّه»ي او، يكي از نخستين آثار انتقادي منثور فارسي است كه پيش از پيروزي انقلاب مشروطه، به نگارش درآمده و معايب و نابساماني هاي عصر ناصري را در قالب نثري استوار، انتقادي و طنزآميز به تصوير درآورده است. مقالۀ حاضر به شيوه توصيفي_تحليلي به نقد و تحليل جنبه هاي انتقادي اين اثر پرداخته است. نويسنده با بهره گيري از شاهكارهاي ادب فارسي، شناخت دقيق و عميق زمانه، زباني غني و به كارگيري هنرمندانۀ ظرافت هاي هنري، به نقد وزراء، كارگزاران حكومت، علما، عرفا، پادشاه و تحصيل كردگان پرداخته و از رواج رشوه و تعارف، اخلاق ناپسند و شيوۀ نامطلوب حكمراني حاكمـان، اخذ ماليـات هاي سنگيـن از مردم، منفعت طلبي علما، دورويي عرفا، سكوت و غفلت پادشاه و بي مايگي تحصيل كردگانِ از فرنگ برگشته، انتقاد كرده است. مجدالملك با نگاه دقيق به اوضاع عصر قاجار، بهره گيري از ظرفيّت هاي گوناگون زبان فارسي و سرانجام استفادۀ هنرمندانه از شگردهاي بلاغي در انتقاد از اوضاع زمانه، اثري پرجاذبه در حوزۀ ادبيّات انتقادي عرضه كرده كه مي تواند الگوي درخوري در زمينۀ ادبيّات انتقادي به شمار آيد.