ماهيت تشكيكي مفاهيم اخلاقي و نقش آن در تفسير گزاره‌هاي اخلاقي

عمده مفاهيم اخلاقي كمالات وجودي هستند و كمالات وجودي مانند خود وجود مشكك و ذات مراتب (فازي) هستند. ماهيت تشكيكي مفاهيم اخلاقي، مهم‌ترين ويژگي دانش اخلاق است كه بايد در تفسير گزاره اخلاقي لحاظ شود؛ به اين صورت كه نبايد انتظار داشت متن اخلاقي تنها بر يك سطح ثابت از معنا دلالت كند. موضوع و محمول در گزاره‌هاي اخلاقي هر كدام سطوح متعددي دارند. نسبت ميان اين‌چنين موضوع و اين‌چنين محمولي نيز تنها يك سطح ندارد، بلكه نوعي تناسب و تناظر يك به يك ميان آن سطوح را ارائه مي‌دهد؛ يعني نسبت‌هاي متعددي ميان سطوح متوالي موضوع و محمول بيان مي‌كند. اين استظهار بر اساس فهم ظاهريِ عرفي و ارتكازِ مقامِ تخاطب شكل مي‌گيرد و از باب رعايت «مناسبات عرفي ميان حكم و موضوع» است. بدون اين نگاه فازي در تفسير بسياري از آيات و روايات دچار تكلف مي‌گرديم و دفاع از بسياري متون اخلاقي دشوار است. اين مقاله در صدد ارائه يك روش تفسيري براي گزاره اخلاقي است و ذيل مقوله فقه‌الاخلاق مي‌گنجد. دستاورد اين مقاله گرچه كاملاً عرفي و ارتكازي است، از ديد نوع مفسران و شارحان حديث مخفي مانده است. البته اشاره‌ها و مؤيداتي براي آن در كلمات برخي از آنان ديده مي‌شود.