استعاره مفهومي سمع و اُذن در آيات قرآن

در معناشناسي شناختي، استعاره مفهومي، نگاشت قلمرو مبدأ به سمت قلمرو مقصد مي‌باشد، همراه با تناظرهايي (نگاشت‌هاي مفهومي) بين حوزه مبدأ و حوزه مقصد. در اين روش به وسيله استعاره مفهومي، از طريق قلمرو تجربي به‏طورتقريبي بر قلمرو تجربي ديگرنگاشت مي‌شود. در اين اتفاق قلمرو دوم تا حدي از طريق قلمرو اول درك مي‌شود. اين نوشتار دو واژه «سمع» و «اُذن» را با روش استعاره مفهومي، در آيات قرآن تحليل و بررسي نموده است. واژه سمع به صورت اسمي و فعلي در قرآن استعمال گرديده كه اين واژه همواره در حالت اسمي به شكل مفرد بيان مي‌گردد. در لغت معاني گوناگوني براي اين واژه ذكر شده است كه اُذن يكي از آن معاني مي‌باشد. آيات قرآن به‏طوراستعاري ملكيت سمع را بيان مي‌دارند. نظريه استعاره مفهومي در معناشناسي شناختي مترصد است با توجه به نگاشت‌هاي موجود بين قلمرو مبدأ و مقصد، درك بهتر و صحيحي از حوزه مقصد ارائه نمايد. همان‌گونه‏كه در اعيان خارجيه ملكيت امري انتزاعي است، ولي ثمن و مثمن امور حقيقي تلقي مي‌گردند، خداوند مالك سمع، به عنوان امري حقيقي تلقي مي‌گردد. آفرينش سمع در آيات قرآن به گونه‌اي مطرح مي‎شود كه ضمن بيان ايجاد اين دستگاه مدركه در وجود انسان، خلقت اين بخش فرابدن از ديگردستگاه‌هاي بدني بشر متمايز گردد. قرآن سرشت سمع را نه تنها از بعد بدني متمايز معرفي مي‌نمايد كه اين قوه را از ديگرقواي مدركه نيز تفكيك مي‌كند. در مفهوم‏سازي قرآن، سمع از بصر، عقل، فؤاد و قلب كاملاً مستقل معرفي مي‌گردد. آيات قرآن حتي سمع را از اذن تفكيك نموده، اين دو را از يكديگر متمايز معرفي مي‌كند. واژه اذن در قرآن به عنوان ابزاري در دستگاه حس شنوايي مطرح مي‌شود. قرآن براي اين بخش از دستگاه شنوايي موانعي ذكر مي‌كند. اگر براي اذن مانعي محقق گردد، اگرچه فرد از شنيدن انواع اصوات محروم نمي‌گردد، براي سخن حق، استماع نخواهد داشت.