شعور از ديدگاه علامه طباطبائي در الميزان؛ مفهوم، انواع، آثار و گستره

در رويكرد تفسيري علامه طباطبائي(ره)، شعور يكي از واژگان كليدي است. شعور در بحث‌هاي معرفت‌ شناختي عنواني است كه بر مجموعه ابزارهاي شناختي فاعل شناسا اطلاق مي‌شود. اين مقاله در راستاي روشن‌ شدن ديدگاه تفسيري علامه در تبيين اين مفهوم سامان يافته است. با كشف ديدگاه علامه در موضوعات معرفتي، مي‌توان نظام معرفت‌ شناختي ايشان را كشف كرد. براي اين منظور، واژه «شعور» را به عنوان يكي از واژگان معرفتي انتخاب و ديدگاه تفسيري ايشان را تحليل كرديم. در يك تقسيم ‌بندي كلي شعور را مي‌توان به شعور در انسان و شعور در غير انسان تقسيم كرد. علامه طباطبائي در تفسيرالميزان بيشتر به شعور انساني پرداخته و جوانب گوناگون اين نوع شعور مانند تعريف، انواع، ويژگي‌ها، آثار و مبدأ آن را بررسي كرده است. شعور انساني عبارت است از: ادراك دقيقي كه مبدأ آن قلب فرابدني انسان است. علامه طباطبائي براي شعور انواع «فكري، فطري، باطني، نفسي، متعقل و شعور به لذت‌هاي مادي» بر مي‌شمارد. ايشان ويژگي‌هايي براي شعور بيان مي‌كند؛ مانند اينكه«داراي اصول، مبادي، ابزار و مناط، نشانه وجوديت و موجوديت است، از نعمت‌هاي ظاهري و از افعال انسان است، شعور دچار انحطاط مي‌شود».شعور در ديدگاه ايشان نقش بسيار مهمي دارد؛ زيرا بطلان شعور برابر با مرگ و ابطال انسانيت است. در نظر علامه، افزون بر انسان، موجودات ديگرمانند «فرشتگان، بهشت، جهنم، زمين و حيوانات» نيزاز نوعي شعور برخوردارند.