سنجش مكاني-زماني فرم فضايي شهر اروميه با تأكيد بر شاخص‌هاي تراكم شهري

تراكم از مباحث كليدي مطالعات شهري و از مهم‌ترين عناصر شناسايي فرم شهر است كه پايش تغييرات آن در ترسيم وضعيت كالبدي-اجتماعي و تحليل روند تحولات شهر اهميت دارد. هدف پژوهش حاضر ارزيابي روند تغييرات و نحوۀ توزيع فضاييزماني شاخص هاي تراكم شهري اروميه طي سال‌هاي 1375-1395 با استفاده از روش‌هاي آماري است. جامعۀ آماري مناطق پنج‌گانۀ شهر اروميه است. نتايج پژوهش نشان‌دهندۀ افزايش مقادير همۀ شاخص‌هاي مدنظر و ناهمگني در توزيع است؛ به‌طوري‌كه محدودۀ جنوبي شهر تراكم ساختماني و سرانۀ زيربناي بالا و شمال شهر تراكم جمعيتي بالا و سرانۀ زيربناي پاييني دارد. ضريب موران شاخص‌ها از الگوي تصادفي و پراكندگي به خوشه‌اي حركت كرده است. بيشترين تغيير نيز به سرانۀ خالص مسكوني با افزايش ضريب 0.04 در سال 1375 به 0.4 در سال 1395 مربوط است. ضريب گري نيز با كاهش و فشردگي همراه بوده است و بيشترين فشردگي در جمعيت، واحد مسكوني و زيربنا به ميزان 1.28 تا 0.82 واحد و كمترين فشردگي در مساحت با كاهش 0.15 واحدي است. در ضريب ويليامسون بيشترين نابرابري در مساحت، جمعيت تعداد خانوار و زيربناست و بقيۀ شاخص‌ها توزيع متعادل‌تري دارند. آنتروپي متغيرهاي مساحت با افزايش ضريب به 1.57 و 0.97 بيانگر الگوي پراكنش است. در تراكم مسكوني نيز FAR و تراكم ساختماني با ضرايب كمتر از 0.5 نشان‌دهندۀ قطبيت و تعادل‌نداشتن در توزيع است. به‌طوركلي با وجود متعادل‌شدن توزيع و حركت شاخص‌ها به سمت فشردگي محدود، شهر با افزايش نابرابري و توزيع قطبي در شاخص‌هاي تراكم ساختماني و سرانۀ زيربنا در منطقۀ 1 و 5 و شاخص جمعيتي در منطقۀ 2 مواجه است. تحول ساختار شهر در دهۀ گذشته نيز موجب قطبي‌ترشدن ساختار فضايي شهر از نظر جمعيتي و ساختماني و افزايش نابرابري شده است. همچنين منطقۀ 5 با بيشترين نابرابري در توزيع شاخص‌ها مواجه بوده و نامتعادل‌تر است.