مذهب از جامعه تا سياست؛ نقدي بر كتاب جابه‌جايي دو انقلاب: چرخش امر ديني در جامعۀ ايراني

درك ماهيت دولت و جامعه يكي از مهم‌ترين حوزه‌‌هاي موردمطالعه جامعه‌‌شناسان سياسي به‌ويژه تحليل‌‌گران انقلاب مشروطه و انقلاب اسلامي در ايران بوده است. كتاب جابه‌‌جايي دو انقلاب درصدد پاسخ به اين پرسش است كه چرا در جامعه سنتي و عقب‌مانده ايران دوره قاجار انقلابي مدرن و در جامعه نوشده ايران دوره پهلوي انقلابي مذهبي رخ داده است؟ نويسنده با بهره‌‌گيري از ايده جامعه شبكه‌‌اي ميگدال معتقد است كه در پروسه‌‌اي سي‌صدساله مذهب تشيع و امر ديني شاهد چرخشي از تفكرات باطني و رازوارانه به حوزه اجتماعي بوده كه با انقلاب اسلامي به آخرين مرحله اجتماعي‌شدن رسيده است. در اين مقاله تلاش شده تا كتاب جابه‌‌جايي دو انقلاب را در سه سطح شكلي، محتوايي، و روشي نقد و بررسي كنيم. نتايج نشان مي‌‌دهد كه باوجود برخي انتقادات، اين كتاب ازنظر شكلي اثري مطلوب است و تلاش براي ارائه الگويي بومي با تمركز بر فرهنگ و جامعه و به‌طور خاص مذهب و روحانيت شيعه، به‌منزله موضوع تحليل، از مهم‌ترين نقاط قوت اين اثر است. درمقابل، تعلق روشن‌فكري نويسنده مبني‌بر هم‌دلي با دموكراسي‌‌خواهي ليبرال و مدرنيزاسيون دركنار فقدان روش مناسب و منسجم به‌شكل محسوسي از كيفيت محتوايي و روشي اثر كاسته است.