بررسيِ سوگندهاي سعدي در پرتوِ پارادايم بازي‌هاي زباني

سوگند گزاره اي است اعتقادي / دروني با رويكرد ايجابي و مبتني بر آيين ها، باورها و نيز كُنش هاي ايماني و عاطفي كه گونه هاي آن در منابعِ ديني، متون تاريخي و ديوان شاعران بسيار است. رايج ترين نوعِ آن در آثار شعراي پارسي گوي در قالبِ «سوگندنامه»ها / «قسميّه» بازتاب يافته است، چنان كه نمونه هاي آن را از ديرباز در ديوانِ شاعراني چون فردوسي، نظامي، ظهير فاريابي و... مي توان ديد. با وجود اين، هستند شاعراني كه اشعار آن ها چندان عرصه‌ي «سوگندنامه» هاي متداول نيست امّا در عينِ حال سوگندهاي بسياري را بر زبان مي رانند. شيخِ اجلّ، سعدي يكي از اين شاعران است كه آثارش به ويژه غزل هاي او داراي سوگندهاي متنوع و متكثر است. در ميانِ مجموعه آثار سعدي، بوستان داراي سوگندهاي انگشت شمار با كاركردي ايدئولوژيك است، و گلستان، چندان عرصه‌ي سوگند نيست و شمارِ سوگند در آن از يكي دو مورد برنمي‌گذرد، امّا غزليّات مشتمل بر سوگندهاي بسيار است. غالبِ اين سوگندها در اسلوبِ هنريِ سعدي، داراي صبغه‌ي زميني/ عاطفي و از نوعِ سوگندهاي عاشقانه است. گفتارِ حاضر با تمركز بر آثارِ سعدي و در پيوندِ با «بازي هاي زباني» مي كوشد كاركرد سوگندهاي غزل او را بررسي و كيفيّت و تمايز آن را در مقايسه با بوستان و گلستانِ شيخِ اجل برنمايد. واژه هاي كليدي: