دين در كانون انديشه فلسفي مكتب كيوتو

در اين مقاله سعي داريم نشان دهيم كه فلسفه مكتب كيوتو ماهيتاً نوعي «فلسفه دين» است. هرچند فيلسوفان اين مكتب از جمله نيشيدا كيتارو و ديگران سعي كرده‌اند تفكر فلسفي مغرب‌زمين را با تفكر ذن بوديستي ژاپني تركيب كنند و طرحي نو دراندازند، حاصل كار آنها جدا از ايجاد فضايي براي ظهور فلسفه‌هاي تطبيقي و مطالعات بين‌فرهنگي چيزي جز بيان فلسفۀ ديني اين مكتب نيست. بدون شك همه فيلسوفان مكتب كيوتو از دين و خدا در نوشته‌هاي خود بحث كرده‌اند. در اين مقاله سعي كرده‌ايم ماهيت ديني فلسفه مكتب كيوتو را با استناد به نظريه‌ها و مفاهيم فيلسوفان اين مكتب از جمله نيشيدا كيتارو، بنيان‌گذار اين مكتب، تانابه هاجيمه، نيشتاني و ديگران نشان دهيم. لذا در اين مقاله، پس از طرح مسئله دين در اين مكتب در بخش مقدمه، به ترتيب به فلسفه دين و نقش دين در انديشه نيشيدا كيتارو، تانابه هاجيمه و نيشيتاني كِيجي مي‌پردازيم. براي فهم دين و خدا در مكتب كيوتو بايد مفهوم نيستي مطلق در انديشه ذن بوديستي فيلسوفان اين مكتب فهميده شود. در نهايت در اين نوشته به اين نتيجه رسيده‌ايم كه مكتب كيوتو، به عنوان فلسفه‌اي جهاني، در عين حال كه در تفكر ذن بوديستي شرقي و تفكر عقلاني غربي ريشه دارد، ماهيت انديشه متفكران آن ديني است، اگرچه دين مورد نظر با دين مسيحيت و اسلام يا يهوديت تفاوت دارد. براي اثبات اين امر تلاش كرده‌ايم تا جايي كه ممكن است از كتاب‌ها و مقالات اين فيلسوفان و تفسيرهاي مفسران فلسفه مكتب كيوتو بهره ببريم.