تحليل پيشانگارههاي معرفتي و غيرمعرفتي رفتار در انديشه فخر رازي

در اين جستار، تحليل فخر رازي از فرآيند صدور رفتار (فعل) بررسي مي‌شود. رازي رفتار انسان را نه به صورت تك‌عاملي، بلكه در بافتاري تركيب‌يافته از مؤلفه‌هاي مختلف تحليل مي‌كند. بر پايه نظر رازي، رفتار برآيندي است از پيش‌انگاره‌هايي معرفتي و غيرمعرفتي؛ آگاهي مهم‌ترين ايده‌اي است كه او در پيش‌انگاره‌هاي معرفتي تحليل مي‌كند. رازي آگاهي را به مثابه داعي فعل بررسي مي‌كند و بسياري از مؤثرات همچون اراده و مصلحت و مفسدت را بدان ارجاع مي‌دهد. در تعريف رازي، داعي به عنوان آگاهي انسان به وجود لذت، خير، كمال و سرور در فعل صورت‌بندي مي‌شود. در اين مقاله گذشته از تحليل اين تعريف، جايگاه عقل عملي در اين آگاهي و چگونگي بهره‌وري آن از عقل نظري ترسيم شده است. بازشناسايي تلقي رازي از جايگاه پيش‌انگاره‌هاي غيرمعرفتي در صدور فعل در دو سطح كلامي و فراكلامي صورت‌بندي شده است. در سطح كلامي، خداباوري و خواست خدا، و در سطح فراكلامي، اختلاف ماهوي نفوس انساني، مؤثرات معرفت‌شناختي، بافتار اجتماعي، فضاي فرهنگي و گروه‌هاي همسالان و همكاران، ساختار بدني و مزاجي، تغذيه، محيط و نيز مسئلۀ دروني‌سازي به عنوان زمينه‌هاي مهم در ايجاد و شكل‌دهي آگاهي و صدور رفتار تحليل شده‌اند. نظريه رازي آگاهي را همواره در صدور فعل حفظ مي‌كند و بر آن است كه مؤلفه‌هاي غيرمعرفتي در آگاهي به عنوان مهم‌ترين مؤلفه نزديك بر صدور فعل تاثير‌گذارند و بنابراين حيثيت جانشين‌پذيري طردكننده نسبت به يكديگر ندارند.